13 октября 2025 г.

Дежурный по стране

В экономике вообще-то есть только два предложения...
Азамат Джолдасбеков, президент АО «Казахстанская фондовая биржа»

Мы в соц сетях:



Сүндет тойды дүркіретіп өткізу дәстүрі қайдан келді?

09 ноябрь 2019, 12:35
Сүндет тойды дүркіретіп өткізу дәстүрі қайдан келді?
Бүгінде Оңтүстік Қазақстанда сүндет тойды "ұлы той" деп атап өту дәстүрге айналып барады. Отбасылық мейрам болса да, оған жүздеген адамды шақырып, аста-төк той жасайтындар баршылық. Sputnik Қазақстан тілшісіне сұхбат берген этнограф мамандар ол "дәстүрдің" қайдан шыққанын және қалай таралып жатқанын айтып берді.

"Не шықса да, оңтүстіктен шығады"

Этнограф Досымбек Қатранның айтуынша, қазақ халқы сүндет тойды дүбірлетіп тойламаған. Ондай салт араб елдерінде болған. Оны тарихи деректер де растап отыр.

"Мысалы, Мысырға барған Бейбарыс сұлтан уәзірлері мен сарбаздарының балаларын бір күнде сүндетке отырғызып, ұлан-асыр той жасаған дейді. Ол XIII ғасырда болған. Бірақ ол бізге тән дүние емес. Әрине, баланың мұсылмандық парызын орындап жатқаны – үлкен қуаныш. Дегенмен, соншалықты дүркіретіп өткізген даңғазалық, мақтаншақтық деп есептеймін. Әйтеуір, не шықса да, оңтүстіктен шығатын болды ғой", - дейді Қатран.

Маманның сөзіне қарағанда, сүндет той – жақын ағайынның ішінде атқарылатын шаруа. Бір атаның балалары арасында атап өтсе де болады. Оны атқа мінгізу салтымен қоса өткізеді.

"Қазақта ең үлкен той ол – үлкен қайраткердің жылын өткізу, яғни "ас" деп аталады. Сол шын мәнінде үлкен той еді. Оны ат шаптырып тұрып өткізеді. Осыны оқыған адам этнографтар қатып қалған қағиданы айта береді деп ойлауы мүмкін. Бірақ бұл – талай ғасырдан бері атадан балаға мирас болып келе жатқан салт-дәстүр. Біз соны ғана айтамыз", - деп атап өтті Қатран.

Қазақ екі салтты үндестіре білген

Сүндет той – бұл әулеттің тойы. Бір әулетте ек-үш баланы бір уақытта сүндетке отырғызып, ағайынның ішінде тойын қатар өткізе береді. Сосын қазақ халқы бұл салтты баланың шаруаға араласатын жасқа келуімен шебер үндестіре білген.

"Біздің салтымызда ол "жарты мүшел" болып саналады. Сондықтан баланың жеті жасында атқа қонып, шаруаға араласқанын қоса атап өтетін. Сүндет той мен атқа мінгізудің қатар жүретіні де сол. Атам қазақ екеуін үндестіре білген ғой. Яғни, 7 жасқа дейін бала ойын баласы, одан кейін үйдің шаруасына араласқан", - дейді Қатран.

Қыз бала да солай, 7 жастан кейін шешесіне қолғабыс жасай бастайды.

"Ал жаңағыдай дабырлатып тойлау қазақта болған жоқ. Енді, үлкен той жасау түріктерде, күрдтерде, кавказдықтарда болған. Ондайда баланы көлікке отырғызып, сүндет тойын дүбірлетіп өткізген", - деп түсіндірді ол.

Этнографтың айтуынша, кез келген әдет 40-50 жылдың ішінде қолданыстан шығуы мүмкін. Ал 100 жылға дейін барып, қолданыстан шықпаса, ол салтқа айналады. Оңтүстік Қазақстандағы "ұлы той" да солай.

"Мысалы, кеңес заманында үйге қонақ келсе, үстелге дүңк етіп, арақ қоятын бір әдет болған. Бүгінде ол қолданыстан шығып бара жатыр. Әдет болып еді, салтқа айналған жоқ", - деп атап көрсетті Қатран.

Көрші елдің ықпалы болуы әбден мүмкін...

Ал этнограф Бибізия Қалшабаеваның пікірінше, оңтүстіктегі "ұлы той" этно-мәдени ықпалдың нәтижесі болуы әбден мүмкін. Себебі 80-жылдарға дейін оңтүстіктің халқы сүндет тойды қазіргідей тойламаған.

"Біз 90-жылдары Ташкентте тұратын қазақтардың тұрмыс-салтын зерттеп барғанбыз. Сол кездің өзінде Өзбекстанда сүндет тойды "ұлы той" деп атап жүрді. Мен үлкен той үйлену тойы емес пе деп сұрасам, олар "Жоқ, ең үлкен той осы – ұлы той" деген, яғни сүндет той. Себебі бұл мұсылмандыққа жасалған маңызды қадам деп айтқан. Сондықтан бүгінде елімізде, әсіресе, оңтүстікте сүндет тойды "ұлы той" деп атап өтуіне көрші өзбек ағайындардың ықпалы болды деп өзім тұжырымдаймын", - дейді профессор.

Ғалымның айтуынша, бүгінде басқа аймақтарда сүндет тойды олай тойламайды. Сондықтан бұл үрдіс көрші елдің этно-мәдени ықпалы екенін тағы бір мәрте көрсетіп отыр.

"Сосын оңтүстікте сүндет тойда жасалатын негізгі әдет-ғұрыптарға келетін болсақ, онда да өзбек халқының мәдени ықпалы байқалады. Мәселен, баланың нағашы жұрты бір тай алып келеді. Сол тайға баланы отырғызады да, жұрттың алдына шығарады. Сондай-ақ, балаға арнап киім-кешек, көрпеше және тағы басқа заттарды алып келеді. Өзбектер де соны міндетті түрде жасайды. Сондықтан осы дәстүр көршілес елдің ықпалы деген ойдамын", - деп түйіндеді Қалшабаева.
Просмотров материала: 2 476

Поделиться материалом


10:04 230 миллиардов тенге возвращено государству в рамках дел... 170 294 Просмотров

20:03 Обращение жителей с. Маралды к Президенту РК К.-Ж. Токаеву... 0 Просмотров

12:16 Атырауда мыңнан астам асыл тұқымды еділбай қойы тірідей... 0 Просмотров

11:35 Бұдан былай Алматыда электрлі самокат тек 16 жастан бастап... 0 Просмотров

11:30 Қарағанды облысындағы жол апатынан сегіз адам көз жұмды... 0 Просмотров

11:17 Мұхамедиұлының Ұлттық музейдегі ұрлықтың жаңа эпизодына еш... 170 126 Просмотров

11:01 Биіктен құлап бара жатқан баланы қағып алған оқушыға үш... 169 753 Просмотров

10:47 Қарағандыда тұрғын үй ауласынан шала туылған бала табылды... 169 801 Просмотров

10:25 Ұлттық музей басшылығына қатысты қылмыстық істі... 170 084 Просмотров

18:37 Адвокат Бурхан Жансейтов задержан в Алматы... 11 037 Просмотров

17:38 Объемы производства сахара будут увеличены в семь раз —... 10 177 Просмотров

17:13 Тарифы на комуслуги изменятся в Казахстане... 10 400 Просмотров

16:54 Министр Аймағамбетов балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз... 14 397 Просмотров

16:52 «Қолайлы мектеп». Ұлттық жоба арқылы 582 мектеп бой көтереді... 14 561 Просмотров

16:52 «Суперагенты»: серьезный человек Сека уже ждет вас на IVI... 23 293 Просмотров

16:48 Балабақшаларды лицензиялауды күшейтеміз - министр... 9 828 Просмотров

16:43 Смайылов президенттің үкімет жұмысына қатысты сынына пікір... 7 338 Просмотров

16:42 Хищение средств через платформу АrtSport расследует антикор... 7 193 Просмотров

16:39 Еліміздің басым бөлігінде аптап ыстық болады – ауа райы... 6 013 Просмотров

16:37 Про президентскую критику... 8 202 Просмотров

16:29 Министерство не запрещало показ мультфильма «Базз Лайтер» -... 17 290 Просмотров

16:15 Экология министрлігі киіктердің мекендеу ортасын зерттеуге... 5 958 Просмотров

15:48 Денсаулық сақтау министрлігі аборт жасатуға тыйым салу... 7 346 Просмотров

15:45 Елімізде коммуналдық қызмет тарифтері өзгереді... 6 065 Просмотров

15:41 Капремонт всех роддомов пообещала министр здравоохранения... 6 081 Просмотров

15:27 Благотворительный спортивный зал для детей открыли в... 5 914 Просмотров

15:00 Қазақстан шекарасы қандай жағдайда жабылады... 5 748 Просмотров

14:18 104 мың гектарға қант қызылшасы егілсе, ішкі нарықты 80... 6 013 Просмотров

13:41 Қаңтар оқиғасы кезінде қанша қару тәркіленді – ҰҚК есеп... 5 951 Просмотров

13:15 Алагузова - Нуртасу Адамбай: Богу не нужна твоя помощь... 17 467 Просмотров

13:14 Жауынгер бір жыл ішінде әскери техниканы ғана емес, қолына... 7 931 Просмотров

13:04 Тамызда өршиді: Денсаулық сақтау министрлігі коронавирус... 5 788 Просмотров

13:02 В отношении руководства ТОО «Казфосфат» начато досудебное... 6 057 Просмотров

12:59 Суицид в Казахстане: 96% случаев самоубийств совершаются... 6 387 Просмотров

12:51 Усовершенствовать военную организацию Казахстана поручил... 5 800 Просмотров

12:49 Закупать уголь заранее призывают казахстанцев... 5 758 Просмотров

12:45 Павлодарда кран жұмысшыны екінші қабаттан итеріп жіберді... 5 809 Просмотров

12:42 Президенттің сынынан кейін ұзаққа созылған жол жөндеу... 5 759 Просмотров

12:38 МӘМС шенеуніктердің жемсауытына айналған – Арман Бейсембаев... 5 986 Просмотров

12:32 Шоу-бизнес өкілдерінің ЛГБТ-ны насихаттайтын «Базз Лайтер»... 6 132 Просмотров





Опрос


«    Октябрь 2025    »
ПнВтСрЧтПтСбВс
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728293031