Фото: National Geographic Қазақстан
«...Сені қалай сүюдің керектігін
Мен ешқандай кітаптан оқымадым...»
(Фариза Оңғарсынова)
Менің есімім — Тоғжан. Бала кезімде есімім өзіме ұнамайтын. Бұл әкемнің таңдауы екен. Шамасы Абайдың Тоғжанындай шынайы, жан дүниесі таза, ақындарға шабыт сыйлар ерекше жан болса деген үміті болған шығар.
Қазір есейдім бе, Абайды таныдым ба,әлде сирек кездесетін есім болғасын ба, әйтеуір Тоғжан болғаныма қуаныштымын. Шындығында Абайды таныдым дегенім де жай сөз. Ол – даналығына бойлау мүмкін емес дара тұлға.
Өйткені оның әрбір қара сөзін оқыған сайын ойымды мазалайтын сұрақтар көбеюде. Ұлы ақынның музасымен аттас бола тұра, оның туған жері Семейге, сол қаладағы музейіне әлі бармаппын. Алайда жоспарымда бар.
Өзім Астана қаласындағы мектеп-лицейдің 10-сынып оқушысымын.Бас қалаға қоныс тепкеніме алты жыл. Алайда бұл әңгімем өзімнің туған қалам – Атырауым туралы.
Астанаға келгелі жергілікті халықтың (негізі өзім секілді өзге өңірліктер ғой) Атырау туралы көзқарасы жақсы екенін байқадым. «Жері байдың – елі бай» дегендей «атыраулықтар бай» дейді. Мен «иә» деймін. Өйткені негізгі байлық – көркем мінез емес пе?! Ал атыраулықтар – қонақжай, бауырмал, ақкөңіл адамдар.
Атыраудың ауа-райы, табиғаты, әрине Алматы не Астанамен, шырайлы Шымқаламен немесе жер жәннаты Көкшемен салыстыруға келмейтіндей өзгеше. Жерінің беті тақыр, тұзды. Жазы аптап, оның үстіне маса мен шыбынын айтсаңызшы.
Қысының желі қатты, алайда жерінің балшығы кеппейді. Балшық та емес, аяғыңыздағы аяқ киіміңіздің өкшесі ішінде қалар сорын айтам да. Бұл Атырау қаласының өзінде және қала маңындағы аудандарда. Ал облыстың Ресейге жақын өңірлерінде жасыл көп, жері шұрайлы.
Атырау – даму үстіндегі әдемі қала. Онда менің бұрынғы сыныптастарым, достарым, туыстарым тұрады. Адамдарының мінезі жоғарыда айтқандай табиғатына кереғар.
«Ауылымның түтіні қымбат маған...» деп ақындар жырлағандай, Атырауым өзіме ыстық. Алайда, ол түтіннің өндірістік улы түтінге айналғаны қынжылтады.
Жазда ЭКСПО көрмесіне достарым, туысқандарым келді. Әсем қалада тұратыныма қызыға қарады. Ал мен... керісінше олардың сүйікті туған қаламда тұратынына қызығамын. Ауламды, ондағы бірге ойнаған достарымды сағынамын. Алайда кезінде денсаулығыма байланысты Атыраудан қоныс аударуға тура келді.
Тарихы сонау 1640 жылдар шамасынан басталатын бұрынғы Үйшік, Гурьев, қазіргі Атырау қаласы - нағыз қайнаған өндіріс орталығы. Мұнда мұнай, газ өндірісі жолға қойылған. Яғни «мұнайлы астана». Экологияның, ауаның ластануының бірден бір себебі осында.
Біз 21-ғасырда өмір сүріп жатырмыз. Санымыз да онша көп емес. 18-ақ миллион. Түркияда бір түріктің «біздің бір Антальяның халқымен бірдейсіңдер» деп мақтанғаны есімде. Жерінің үсті мен асты байлыққа толы үлкен аумақта аз ғана халық мекендейді екенбіз. Ендеше неге өндіріс пен экологияны тепе-теңдікте ұстамасқа?
Мысалы ауаның ластануына байланысты айыппұл көлемі көбейсе. Сол айыппұл облыстың әрбір тұрғынының есеп шотына салынса. Алматы мен Алакөлде, Зайсан мен Баянауылда, Ақтау мен Көкшеде қол жетімді бағада көптеген сауықтыру орындары ашылса. Көп балалы отбасыларына демалу тегін болса.
Әрине бұл үшін мемлекет есебінен демалыс үйлерінің шотына балалар үшін ақша аударылса. Өйткені демалыс үйлерінін иелері де пайда табуы қажет. Жұмысшыларына еңбекақы, салықтар, т.б. төлейді дегендей.
Жақында география пәнінен ғылыми жоба қорғадым. Тақырыбым - Астана қаласының маңындағы Ақмол елді мекенінде туризмді дамыту. Ақмолда «Алжир» лагері орналасқан. Бұл - талай жақсы мен жайсаңның басын жалмаған зұлматтың куәсі ретінде, бізге - жас ұрпаққа өткен тарихымызды ұмыттырмайтын жәдігер ретінде сақталып отырған тарихи орын.
Сондықтан Астанаға келген туристер мен қала қонақтары Ақмолға соқпай кетпейді. Менің жобам - Ақмолда экоқала салу. Қаланы барлық жағынан табиғи ресурстармен қамту. Алдымен туристер үшін биік қонақ үй салып, ондағы жылу мен жарықты күн сәулесі батареяларынан алу. Астананың жазғы жиі жауатын жаңбырларын пайдаланып, қонақ үйдің төбесіне су жинайтын арнайы резервуар орнату.
Ондағы жиналған сумен қонақ үйдің төменгі қабатында орналасқан жылыжайдағы көкөністерді суару. Бұл көкөністер күн сайын сол жерде орналасқан мейрамхана мен супермаркетке тікелей жеткізіліп тұрады. Қала аумағында медициналық қызмет көрсету және полиция бекеті, такси тұрағы жұмыс жасайды.
Туристер қаладағы мал фермасына және фермамен тығыз байланыста өнім шығаратын сүт өнімдері комбинатына саяхат жасап, ұлттық тағамдарымыз айран, қымыз, құрт, сүзбе, ірімшік және басқа да өзге елде, тіпті ұлтта жоқ өнімдеріміздің дәмін тата алады.
Иә, сүт өнімдерінің небір түрінен біздің алдымызға түсетін ел жоқ. Бір «Абай жолы» шығармасының өзінде қаншама сүт өнімдерінің атауы бар?! Анамның айтуынша романды оқыған шетелдіктер қазақ халқында сүт өнімдерінің түрінің көптігіне таңқалысқан екен. Сол өнімдерді дайындай отыра, оларды ұзақ сақтай алатын арнайы, әдемі ыдыстарға, қалталарға салып, супермаркетте сатсақ.
Бұдан басқа туристер «Ұлттық кәдесый фабрикасын» тамашалай алады. Яғни елімізге келген әрбір турист өзімен бірге естелік ретінде ұлттық нақыштағы сыйлықты ала кетеді. Қала аумағында жасанды көл орналасқан. Көл жағасында аулаған балығыңызды жедел өз қолыңызбен дайындайтын асхана да болады.
Қала тұтастай күн сәулесінен қуат алатын батареялармен қамтылады және қала аумағында жасыл ағаш өте көп болады. Сонымен қатар қала тұрғындарын жұмыспен қамту мүмкіншілігі болады.
Осылайша көрікті қала салынып, елімізге келетін туристер санын көбейтсек. Бұл біріншіден, жұмыссыздықты азайтады, екіншіден елге шетелдік валюта келеді, үшіншіден ішкі туризмді дамытамыз, төртіншіден өзін өзі қаржыландыратын әдемі қалаларымыз көбейеді.
Осы типтес қалаларды әр облыс аумағынан салуға болады. Мысалы, Атыраудағы ежелгі Сарайшық қаласының орнынан. Еуропа мен Азия секілді екі алып материкті тоғыстырып тұрған Атырау қаласына қандай жоба болса да, керемет үйлеседі.
Қаладан сәл әріректе орналасқан Каспийдің немесе тарихқа толы Жайықтың жағалауын да халық қызығып, сүйсінетіндей етіп түрлендіруге болады. Менің елім де, жерім де бай, халқым еңбекқор, табиғатым тамаша. Қазақстанның әр қаласын туризм орталығына айналдыруға болады.
Мысалы теңіз жағалауын тамашалағысы келген адам Ақтауға, жасыл орман ауасымен демалғысы келгендер Бурабай мен Шығыс Қазақстанға, Баянауылға, жер жаннатында болғысы келетін жұртшылық Жетісу мен Шымкентте, Сарыағашта, балық аулап, тарихи орындарды көргісі келген адам Батыс Қазақстанға барып демалуына болады.
Иә, менікі арман ғана. Алайда меніңше мақсатқа жетудің алғашқы сатысы - армандау, екінші сатысы - жоспарлау. Әзірше мен алғашқы сатыда ғанамын. Бұл шағын әңгімеммен байқаудың шартын орындай алдым ба, білмеймін. Мен тек өзімді толғантқан ойларымды ғана қағаз бетіне түсірдім.
Тоғжан АМАНБАЕВА
10 Б сынып оқушысы
№70 мектеп-лицей
Астана қаласы
Жетекшісі: Жанар Айжарықова
Просмотров материала: 1 971
