20 августа 2025 г.

Дежурный по стране

В экономике вообще-то есть только два предложения...
Азамат Джолдасбеков, президент АО «Казахстанская фондовая биржа»

Мы в соц сетях:



ҒАЛЫМДАР ҚАЗАҚ ӘЛІПБИІНДЕ КЕЙБІР ӘРІПТЕРДІҢ НЕГЕ ЖОҚ ЕКЕНІН ТҮСІНДІРДІ

12 октябрь 2017, 15:40
ҒАЛЫМДАР ҚАЗАҚ ӘЛІПБИІНДЕ КЕЙБІР ӘРІПТЕРДІҢ НЕГЕ ЖОҚ ЕКЕНІН ТҮСІНДІРДІ Ғалымдар латын қарпіндегі қазақ әліпбиінде кириллицадағы кейбір әріптердің неге жоқ екенін түсіндірді, деп хабарлайды Sputnik Қазақстан тілшісі.

"Жазу реформасын қолға алғандағы мақсатымыз орыс тілінен енген кірме таңбаларды қазақша таратып жазу болатын. "Я" дегеніңіз қазақтың екі дыбысының тіркесі. Ал енді " ю" дегеніңіз қазақтың үш дыбысының тіркесі. Сондықтан алдағы уақытта әдістеме, оқулық арқылы түсіндіре отырып, осылай таратып жазатын боламыз. Сонда қазақ тілінің буын құрамы бұзылмайды. Үндесім әуезі, морфем құрамы бұзылмайды. Тағы сондай үлкен жетістіктерге жетеміз. Қазіргі кирилл негізіндегі көп сөдерімізі тілдің үндесім әуезін бұзып отыр", — дейді профессор Әлімхан Жүнісбек.

Оның айтуынша, осылайша тілімізге еніп кеткен орыс тілінің емле-ережесінен арылу мақсаты тұр.

"Орыс тіліне деген қарсылық емес бұл, мәселе төркіні бөлек орыс тілінің емле-ережесі мен әліпбиін төркіні бөлек қазақ тіліне алдық та кіргізіп жібердік. Керек десеңіз, кейінгі жастардың тілі де өзгеріп бара жатыр. Өйткені емле-ереже қазақи емес. Одан ешқандай қиындық болмайды. Керісінше біз қазақ сөзінің жазылым үлгісін өзінің айтылымына шақтап келтіретін боламыз", — дейді ол.

"Осы уақытқа дейін төл дыбыстарымыздың басы ашылған жоқ па деп ойлап қалуларыңыз мүмкін. Ашылған жоқ. Кез келген қазақтан "қазақ тілінде қанша дыбыс бар?" деп сұрасаңыз, 42 дейді. Әрине, оған ешкім кінәлі емес. Өйткені, мектептен бастап жоғары оқу орнына дейін күнде 42 таңба деп үйретіп жатса, олардың басқаша ойлауы, айтуы, жауап беруі мүмкін емес. Шындығында қазақ тілінде бар болғаны 28 дыбыс бар. Біз осы 28 дыбысқа латын әліпбиінің таңбаларын баптап, қабылдап алуымыз керек деген мақсат алдымызда барлық уақытта тұрды", — дейді ғалым.

Жаңа әліпбиді әзірлеген жұмыс тобы мүшелерінің бірі Ербол Тілешовтің айтуынша, таңба мен дыбысты айыра білу керек.

"Біздің үлкен қателігіміз 42 дыбыс бар деп жүрдік. Әңгіме содан туып тұр. "Ю" мен "я" –ны көптеген азамат дыбыс деп қабылдайды. Таңба бар, дыбыс деген бар, осыны біз айыра білуіміз керек. Орыстардың өзінде де бекітілген латын әліпбиі бар. Жұмыс әліпбиінің бекітілгеніне он жылдан асып кетті. Онда да "ю" мен "я" жоқ", — дейді Шаяхметов атындағы тілдерді дамытудың республикалық үйлестіру-әдістемелік орталығының директоры.

"Францияда Ницца деген қала бар, мысалы, орысша солай айтады. Француздарда "ц" деген әріп жоқ, дұрысы Нисса. Ағылшын тілінде цирк деген сөз жоқ, сирк деп айтады."Ц" орыстардың әрпі. Біз түп төркіні бөлек тілдің емле-ережесіне дағдыланып келдік", — дейді ол.

Айта кетсек, жұмыс тобы бірер күн бұрын мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевқа латын графикасындағы қазақ әліпбиінің жаңа жобасын ұсынған болатын. Бұл әліпбиде 32 әріп бар, диграфтар алынып тасталып, 9 әріп апострофпен жазылған.
Просмотров материала: 2 840

Поделиться материалом


10:04 230 миллиардов тенге возвращено государству в рамках дел... 162 390 Просмотров

20:03 Обращение жителей с. Маралды к Президенту РК К.-Ж. Токаеву... 0 Просмотров

12:16 Атырауда мыңнан астам асыл тұқымды еділбай қойы тірідей... 0 Просмотров

11:35 Бұдан былай Алматыда электрлі самокат тек 16 жастан бастап... 0 Просмотров

11:30 Қарағанды облысындағы жол апатынан сегіз адам көз жұмды... 0 Просмотров

11:17 Мұхамедиұлының Ұлттық музейдегі ұрлықтың жаңа эпизодына еш... 162 212 Просмотров

11:01 Биіктен құлап бара жатқан баланы қағып алған оқушыға үш... 161 845 Просмотров

10:47 Қарағандыда тұрғын үй ауласынан шала туылған бала табылды... 161 885 Просмотров

10:25 Ұлттық музей басшылығына қатысты қылмыстық істі... 162 176 Просмотров

18:37 Адвокат Бурхан Жансейтов задержан в Алматы... 10 548 Просмотров

17:38 Объемы производства сахара будут увеличены в семь раз —... 9 690 Просмотров

17:13 Тарифы на комуслуги изменятся в Казахстане... 9 900 Просмотров

16:54 Министр Аймағамбетов балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз... 13 743 Просмотров

16:52 «Қолайлы мектеп». Ұлттық жоба арқылы 582 мектеп бой көтереді... 13 925 Просмотров

16:52 «Суперагенты»: серьезный человек Сека уже ждет вас на IVI... 22 710 Просмотров

16:48 Балабақшаларды лицензиялауды күшейтеміз - министр... 9 518 Просмотров

16:43 Смайылов президенттің үкімет жұмысына қатысты сынына пікір... 7 162 Просмотров

16:42 Хищение средств через платформу АrtSport расследует антикор... 7 020 Просмотров

16:39 Еліміздің басым бөлігінде аптап ыстық болады – ауа райы... 5 839 Просмотров

16:37 Про президентскую критику... 8 007 Просмотров

16:29 Министерство не запрещало показ мультфильма «Базз Лайтер» -... 17 122 Просмотров

16:15 Экология министрлігі киіктердің мекендеу ортасын зерттеуге... 5 790 Просмотров

15:48 Денсаулық сақтау министрлігі аборт жасатуға тыйым салу... 7 166 Просмотров

15:45 Елімізде коммуналдық қызмет тарифтері өзгереді... 5 896 Просмотров

15:41 Капремонт всех роддомов пообещала министр здравоохранения... 5 905 Просмотров

15:27 Благотворительный спортивный зал для детей открыли в... 5 741 Просмотров

15:00 Қазақстан шекарасы қандай жағдайда жабылады... 5 583 Просмотров

14:18 104 мың гектарға қант қызылшасы егілсе, ішкі нарықты 80... 5 838 Просмотров

13:41 Қаңтар оқиғасы кезінде қанша қару тәркіленді – ҰҚК есеп... 5 786 Просмотров

13:15 Алагузова - Нуртасу Адамбай: Богу не нужна твоя помощь... 17 293 Просмотров

13:14 Жауынгер бір жыл ішінде әскери техниканы ғана емес, қолына... 7 740 Просмотров

13:04 Тамызда өршиді: Денсаулық сақтау министрлігі коронавирус... 5 616 Просмотров

13:02 В отношении руководства ТОО «Казфосфат» начато досудебное... 5 879 Просмотров

12:59 Суицид в Казахстане: 96% случаев самоубийств совершаются... 6 209 Просмотров

12:51 Усовершенствовать военную организацию Казахстана поручил... 5 619 Просмотров

12:49 Закупать уголь заранее призывают казахстанцев... 5 595 Просмотров

12:45 Павлодарда кран жұмысшыны екінші қабаттан итеріп жіберді... 5 632 Просмотров

12:42 Президенттің сынынан кейін ұзаққа созылған жол жөндеу... 5 585 Просмотров

12:38 МӘМС шенеуніктердің жемсауытына айналған – Арман Бейсембаев... 5 819 Просмотров

12:32 Шоу-бизнес өкілдерінің ЛГБТ-ны насихаттайтын «Базз Лайтер»... 5 958 Просмотров





Опрос


«    Август 2025    »
ПнВтСрЧтПтСбВс
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031