20 мая 2025 г.

Дежурный по стране

В экономике вообще-то есть только два предложения...
Азамат Джолдасбеков, президент АО «Казахстанская фондовая биржа»

Мы в соц сетях:



ҒАЛЫМДАР ҚАЗАҚ ӘЛІПБИІНДЕ КЕЙБІР ӘРІПТЕРДІҢ НЕГЕ ЖОҚ ЕКЕНІН ТҮСІНДІРДІ

12 октябрь 2017, 15:40
ҒАЛЫМДАР ҚАЗАҚ ӘЛІПБИІНДЕ КЕЙБІР ӘРІПТЕРДІҢ НЕГЕ ЖОҚ ЕКЕНІН ТҮСІНДІРДІ Ғалымдар латын қарпіндегі қазақ әліпбиінде кириллицадағы кейбір әріптердің неге жоқ екенін түсіндірді, деп хабарлайды Sputnik Қазақстан тілшісі.

"Жазу реформасын қолға алғандағы мақсатымыз орыс тілінен енген кірме таңбаларды қазақша таратып жазу болатын. "Я" дегеніңіз қазақтың екі дыбысының тіркесі. Ал енді " ю" дегеніңіз қазақтың үш дыбысының тіркесі. Сондықтан алдағы уақытта әдістеме, оқулық арқылы түсіндіре отырып, осылай таратып жазатын боламыз. Сонда қазақ тілінің буын құрамы бұзылмайды. Үндесім әуезі, морфем құрамы бұзылмайды. Тағы сондай үлкен жетістіктерге жетеміз. Қазіргі кирилл негізіндегі көп сөдерімізі тілдің үндесім әуезін бұзып отыр", — дейді профессор Әлімхан Жүнісбек.

Оның айтуынша, осылайша тілімізге еніп кеткен орыс тілінің емле-ережесінен арылу мақсаты тұр.

"Орыс тіліне деген қарсылық емес бұл, мәселе төркіні бөлек орыс тілінің емле-ережесі мен әліпбиін төркіні бөлек қазақ тіліне алдық та кіргізіп жібердік. Керек десеңіз, кейінгі жастардың тілі де өзгеріп бара жатыр. Өйткені емле-ереже қазақи емес. Одан ешқандай қиындық болмайды. Керісінше біз қазақ сөзінің жазылым үлгісін өзінің айтылымына шақтап келтіретін боламыз", — дейді ол.

"Осы уақытқа дейін төл дыбыстарымыздың басы ашылған жоқ па деп ойлап қалуларыңыз мүмкін. Ашылған жоқ. Кез келген қазақтан "қазақ тілінде қанша дыбыс бар?" деп сұрасаңыз, 42 дейді. Әрине, оған ешкім кінәлі емес. Өйткені, мектептен бастап жоғары оқу орнына дейін күнде 42 таңба деп үйретіп жатса, олардың басқаша ойлауы, айтуы, жауап беруі мүмкін емес. Шындығында қазақ тілінде бар болғаны 28 дыбыс бар. Біз осы 28 дыбысқа латын әліпбиінің таңбаларын баптап, қабылдап алуымыз керек деген мақсат алдымызда барлық уақытта тұрды", — дейді ғалым.

Жаңа әліпбиді әзірлеген жұмыс тобы мүшелерінің бірі Ербол Тілешовтің айтуынша, таңба мен дыбысты айыра білу керек.

"Біздің үлкен қателігіміз 42 дыбыс бар деп жүрдік. Әңгіме содан туып тұр. "Ю" мен "я" –ны көптеген азамат дыбыс деп қабылдайды. Таңба бар, дыбыс деген бар, осыны біз айыра білуіміз керек. Орыстардың өзінде де бекітілген латын әліпбиі бар. Жұмыс әліпбиінің бекітілгеніне он жылдан асып кетті. Онда да "ю" мен "я" жоқ", — дейді Шаяхметов атындағы тілдерді дамытудың республикалық үйлестіру-әдістемелік орталығының директоры.

"Францияда Ницца деген қала бар, мысалы, орысша солай айтады. Француздарда "ц" деген әріп жоқ, дұрысы Нисса. Ағылшын тілінде цирк деген сөз жоқ, сирк деп айтады."Ц" орыстардың әрпі. Біз түп төркіні бөлек тілдің емле-ережесіне дағдыланып келдік", — дейді ол.

Айта кетсек, жұмыс тобы бірер күн бұрын мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевқа латын графикасындағы қазақ әліпбиінің жаңа жобасын ұсынған болатын. Бұл әліпбиде 32 әріп бар, диграфтар алынып тасталып, 9 әріп апострофпен жазылған.
Просмотров материала: 2 783

Поделиться материалом


10:04 230 миллиардов тенге возвращено государству в рамках дел... 148 947 Просмотров

20:03 Обращение жителей с. Маралды к Президенту РК К.-Ж. Токаеву... 0 Просмотров

12:16 Атырауда мыңнан астам асыл тұқымды еділбай қойы тірідей... 0 Просмотров

11:35 Бұдан былай Алматыда электрлі самокат тек 16 жастан бастап... 0 Просмотров

11:30 Қарағанды облысындағы жол апатынан сегіз адам көз жұмды... 0 Просмотров

11:17 Мұхамедиұлының Ұлттық музейдегі ұрлықтың жаңа эпизодына еш... 148 756 Просмотров

11:01 Биіктен құлап бара жатқан баланы қағып алған оқушыға үш... 148 414 Просмотров

10:47 Қарағандыда тұрғын үй ауласынан шала туылған бала табылды... 148 437 Просмотров

10:25 Ұлттық музей басшылығына қатысты қылмыстық істі... 148 740 Просмотров

18:37 Адвокат Бурхан Жансейтов задержан в Алматы... 9 787 Просмотров

17:38 Объемы производства сахара будут увеличены в семь раз —... 8 939 Просмотров

17:13 Тарифы на комуслуги изменятся в Казахстане... 9 093 Просмотров

16:54 Министр Аймағамбетов балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз... 12 696 Просмотров

16:52 «Қолайлы мектеп». Ұлттық жоба арқылы 582 мектеп бой көтереді... 12 902 Просмотров

16:52 «Суперагенты»: серьезный человек Сека уже ждет вас на IVI... 21 872 Просмотров

16:48 Балабақшаларды лицензиялауды күшейтеміз - министр... 9 036 Просмотров

16:43 Смайылов президенттің үкімет жұмысына қатысты сынына пікір... 6 912 Просмотров

16:42 Хищение средств через платформу АrtSport расследует антикор... 6 790 Просмотров

16:39 Еліміздің басым бөлігінде аптап ыстық болады – ауа райы... 5 614 Просмотров

16:37 Про президентскую критику... 7 751 Просмотров

16:29 Министерство не запрещало показ мультфильма «Базз Лайтер» -... 16 903 Просмотров

16:15 Экология министрлігі киіктердің мекендеу ортасын зерттеуге... 5 568 Просмотров

15:48 Денсаулық сақтау министрлігі аборт жасатуға тыйым салу... 6 936 Просмотров

15:45 Елімізде коммуналдық қызмет тарифтері өзгереді... 5 668 Просмотров

15:41 Капремонт всех роддомов пообещала министр здравоохранения... 5 671 Просмотров

15:27 Благотворительный спортивный зал для детей открыли в... 5 514 Просмотров

15:00 Қазақстан шекарасы қандай жағдайда жабылады... 5 356 Просмотров

14:18 104 мың гектарға қант қызылшасы егілсе, ішкі нарықты 80... 5 610 Просмотров

13:41 Қаңтар оқиғасы кезінде қанша қару тәркіленді – ҰҚК есеп... 5 553 Просмотров

13:15 Алагузова - Нуртасу Адамбай: Богу не нужна твоя помощь... 17 064 Просмотров

13:14 Жауынгер бір жыл ішінде әскери техниканы ғана емес, қолына... 7 485 Просмотров

13:04 Тамызда өршиді: Денсаулық сақтау министрлігі коронавирус... 5 394 Просмотров

13:02 В отношении руководства ТОО «Казфосфат» начато досудебное... 5 633 Просмотров

12:59 Суицид в Казахстане: 96% случаев самоубийств совершаются... 5 986 Просмотров

12:51 Усовершенствовать военную организацию Казахстана поручил... 5 392 Просмотров

12:49 Закупать уголь заранее призывают казахстанцев... 5 377 Просмотров

12:45 Павлодарда кран жұмысшыны екінші қабаттан итеріп жіберді... 5 417 Просмотров

12:42 Президенттің сынынан кейін ұзаққа созылған жол жөндеу... 5 359 Просмотров

12:38 МӘМС шенеуніктердің жемсауытына айналған – Арман Бейсембаев... 5 588 Просмотров

12:32 Шоу-бизнес өкілдерінің ЛГБТ-ны насихаттайтын «Базз Лайтер»... 5 736 Просмотров





Опрос


«    Май 2025    »
ПнВтСрЧтПтСбВс
 1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728293031