28 марта 2024 г.

Дежурный по стране

В экономике вообще-то есть только два предложения...
Азамат Джолдасбеков, президент АО «Казахстанская фондовая биржа»

Мы в соц сетях:



АУЫЛ ТІРШІЛІГІН ҚАЛАЙ КӨРКЕЙТЕМІЗ?

06 октябрь 2017, 14:56
АУЫЛ ТІРШІЛІГІН ҚАЛАЙ КӨРКЕЙТЕМІЗ? Соңғы жылдары ел басшылығы ауыл шаруашылығы саласының дамуына үлкен көңіл бөлуде. Мұның себебі түсінікті. Біздің елімізде көптеген табиғи ресурс көздері бар. Мұнай, металл, уран, көмір, тағы басқалар. Бірақ үдемелі сипатқа ие өнеркәсіптік әлеуетіміздің қазіргі деңгейімен есептегенде бұлардың барлығы таусылуға жататындықтан және аталған өнімдерге халықаралық бағалардың тұрақсыз бола бастауынан халқымыздың болашағы негізінен ауыл шаруашылығымен байланыстырылады.

Соңғы жылдары әлемдік рыноктарда ауылшаруашылық өнімдеріне деген сұраныс тұрақты өсуде. Осы сұранысты қанағаттандыруға Қазақстанның мол мүмкіндігі бар. Мемлекетіміздің иелігіндегі 272 миллион гектар жер дұрыс игере білген жағдайда ұрпақтарымыздың алаңсыз өмір сүруін қамтамасыз етуші негізгі табиғи ресурс көзі болып табылады. Ол үшін ең алдымен еліміздің басты саласы – ауыл шаруашылығын заман талабына сай өркендетуіміз қажет.

Міне, осы жағдайды ескере отырып, бұл салаға мемлекеттік бюджеттен жылма-жыл мол қаржы бөлініп келеді. Ендігі міндет – осы қаржыны тиімді пайдаланып, өсу мүмкіндіктері бар қажетті салаларға дұрыс бағыттай білу. Осындай міндетті алға қойған Ауыл шаруашылығы министрлігі саладағы қордаланған проблемаларды шешудің нақты жолдарын айқындады.

Нәтижесінде жеті бағыт бойынша агроөнеркәсіп кешенін дамыту жөніндегі жол карталарының жобаларын әзірледі. Аталған жобалар осыдан біраз бұрын ғана министрлікте өткен Аграрлық саясат жөніндегі кеңестің отырысында талқыланды.

Бұл, шамасы, министрліктің былтырғы жылдың соңында әзірлеген агроөнеркәсіп кешенін дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының тұжырымдамасынан кейінгі екінші үлкен құжаты болса керек. Сонымен бұл жол карталарының жобаларында қандай мәселелер қозғалған?

Жол картасы мынадай бағыттар бойынша әзірленген екен: тұқым шаруашылығы, өсімдіктерді қорғау құралдары өндірісі, агрохимия, азық өндірісі (азық теңгерімі), отарлы қой шаруашылығы, көтерме сауда орталықтарын дамыту және егістік жерлерді игеру. Карталарда осы аталған салалардың жағдайы, олқылықтары мен проблемалары және оларды жоюдың жолдары көрсетіліп, осыған сай бөлінетін қаржы көлемі анықталған.

Мәселен, Агроөнеркәсіп кешенін техникалық қайта жарақтандыру картасы негізінде ауылшаруашылық техникалары парктерінің жай-күйімен қоса осындай техникалар жасайтын кәсіпорындардың әлеуетіне талдау жүргізіліпті. Талдау нәтижелерінде мына мәселелер анықталған: ауыл шаруашылығы саласында қазіргі қолданыста жүрген тракторлардың – 65, комбайндардың 46 пайызының пайдалану мерзімі 17 жылдан асқан. Ондай-ақ тракторлардың 15 пайызы қазірдің өзінде істен шықса, 26 пайызы есептен шығаруға жатады.

Комбайндардың да жағдайы осындай. Ескі техникаларды пайдалану шығынды көбейтеді және егінді толық жинап алуға мүмкіндік бермейді. Осының салдарынан тұқым себу және егін жинау кезінде дәнді және майлы дақылдардың 14 пайызы шығынға ұшырайды. Бұл дегеніңіз 200 миллиард теңге желге ұшты деген сөз дейді картаны әзірлеген мамандар. Осы олқылықтарды жою үшін техникалар жасаушы отандық кәсіпорындарды қолдау шаралары белгіленді. Солардың қатарында отандық техника жасаушыларға өз өнімдерін ауылшаруашылық тауарларын өндірушілерге арзандатып сату үшін субсидиялар беру, қосымша құн салығынан жеңілдіктер жасау шаралары бар.

Ал отандық өндірістің өздігінен жүретін және аспалы, тіркемелі техникаларын сатып алушыларға жеңілдікті несиелер ұсынылмақ. Картаны жасаушылардың атап көр­се­туін­ше, мұндағы негізгі мақсат – ауыл­ша­руа­шылық тауарларын өндіру­ші­лердің кірісін 20 пайызға көбейту, еңбек өнім­ділігін 1,5 есеге, өндіріс көле­мін 2 есеге арттыру және ауыл­ша­руа­шылық машиналары паркін жаңарту.

Тұқым шаруашылығы картасы да жоға­ры­дағыдай проблемаларды шешу үшін әзірленіпті. Бұл картаны жасаушылардың айтуынша, егістік өнімділігінің әлі күнге дейін артпай келе жа­туы­на ауылшаруашылық дақыл­дары тұқымдары сапасының төмендігі, тұқым өсіруші ша­руашылықтардың техникаларымен дұрыс жарақтандырылмауы және тұқымның тиімсіз сорт­тары­ның пайдаланылуы әсер етуде. Соңғы 5 жылда орта есеппен егіс алқаптарының 4,6 пайызына ғана элиталы тұқымдар себілген. Ғылыми деректер бойынша егіс кезінде төменгі репродукциялы тұқым пайдаланылатындықтан астықтың 20 пайызы өспей жатып-ақ шығынға ұшырайды.

Мәселен, элиталы тұқым шаруа­шы­лықтарындағы проб­лемаларға жүргізілген талдау­лар тұқым себу және егін жинау техникаларының жартысы­на жуығы, тұқым тазалаушы тех­ни­калардың үштен екі бөлігі 10 жылдан астам уақыттан бері пайдаланылып келе жатқандығын көрсеткен. Соның ішінде тұ­қым себетін техникалардың 83 пайызы, егін жинайтын техни­калардың 72 пайызы, тұқым тазалайтын құралдардың 94 пайызы жаңартуды талап етеді.

Тұқым шаруашылықтарында пайдаланылатын техникалардың ескіруінен туындайтын шы­ғын­дар да көп. Мәселен, 1,1 миллиард теңгенің электр қуаты мен жанар-жағармайы құмға сіңген су секілді артық жұмсалуда. Сон­дай-ақ ескірген тұқым тазалай­тын техникалардың пайдала­ны­луы тұқым дәндеріне зақы­мын тигізіп, мұның арты егіске се­біл­ген кезде олардың дұрыс өсіп-жетілуіне кері әсерін тигізіп, сапасын төмендеуіне әкеліп соғуда. Тұқым шаруашылығындағы осы олқылық­тар­ды жою үшін жол картасы бойынша кешенді шаралар әзірленді.

Соның ішінде тұқым шаруашылықтарына субсидия берудің тетіктерін жетілдіру, субсидияны тек қана жоғары тиімділік, мол өнім беретін сапалы сорттар үшін беру көзделінуде. Сонымен қатар республика бойынша жұмыс істеп тұрған субсидия беру схемасы да қайта қарастырылуда. Егіннің және өнімнің сапасын арттыру үшін сапасы 1-ші репродукциядан төмен емес тұқымдар пайдаланылмақ.

Мұның өзі сорт алмасу мен сорт жаңарту үдерісін күшейтеді деп күтілуде. Мұндай элиталы тұқым себілетін егістік алқаптарының көлемі кезең-кезеңмен ұлғайтылмақ. Мәселен, элиталы тұқым себілетін егіс алқаптарының көлемі 2018 жылы 6 пайызды құрайтын болса, 2021 жылы ол 12 пайызға жеткізілмек. Осы үшін элиталы тұқым шаруашылықтары мен тұқым шаруашылықтарының желісі кеңейтілмек.

Ауыл шаруашылығындағы малдарды толыққанды азық­тан­дыру мен олардың өнімділігін арттыру – жол карталарындағы не­гізгі бағыттың бірі. Өкінішке қарай, бүгінгі күні мал азығының тапшылығы өткір сезілуде. Мәсе­лен, бұл жөніндегі жол картасында еліміздегі қазіргі мал мен құс көлемін қажетті деңгейде қам­тамасыз ету үшін қатқыл мал азығын 68 пайызға немесе 33,8 миллион тоннаға дейін, шырынды азықтарды 5 есе немесе 6,4 миллион тоннаға дейін, құрамажемді 2,5 есе немесе 10,8 миллион тоннаға дейін арттыру қажеттігі айтылған.

Мал азығы өндірісін дамыту үшін облыстарда айналымға жаңа жерлерді қосу және мал азығы өндірісін әртараптандыру шаралары қолға алынатын болады.

Сондай-ақ бір жылдық және көп жылдық шөптердің 1 гектарына берілетін субсидияны жалғастыру, құнары мол жем-шөп шығаратын кіші цехтарды сатып алушыларға субсидия беру, «Азық-түлік келісімшарт корпорациясы» АҚ-тан ішкі қажеттіліктер үшін арпа сатып алу шаралары көзделінуде. Міне, осындай шаралардың негізінде мал азығы өндірісі жол­ға қойылып, мал шаруа­шы­лығының өнімділігі артады деп күтілуде.

Мәселен, бұл бағыттағы картаны жасаушылар осындай қолдау шараларының нәти­же­сінде мал шаруашылығы өнім­дерінің кө­лемін 21 пайызға, соның ішінде сүтті мал ша­руа­шылығының өнімділігін 19 пайызға, мал тұқымдарының түрлерін 21 пайызға арт­тыруға болатындығын айтады. Сөйтіп мал ша­руашылығынан 255,6 миллиард теңгенің қо­сымша өнімін өндіруге болады.

Шаруаларды дер кезінде тыңайтқыш­тар­мен қам­тамасыз ету ісінде де проблемалар бар­шылық. Егістік алқаптарға жыл сайын 260-290 мың тонна көлемінде тыңайтқыш с­е­бі­леді екен. Бұл өте аз. Негізгі қажеттіліктің бар болғаны 10 пайызын ғана құрайтын көр­сет­кіш. Агрохимиялық зерттеулердің нә­ти­желері бойынша топырақ құрамында азот жә­не фосфордың үлесі төмен екендігі бай­қа­лады.

Кішігірім жер телімдері бар көптеген шаруалар үшін тыңайтқыштарды зауыттардың өзінен тікелей алып, оларды темір жол арқылы жет­кізу тиімсіз болып келеді. Сондықтан олар­дың түр-түрін жақын қоймалардан сатып ал­ған дұрыс секілді.

Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың жеті бағыт бойынша әзірленген жол карталарында міне, осындай қордаланып қалған көптеген мәселелер қозғалған және оларды шешудің нақты жолдары мен қажетті қар­жы көлемі айқындалған. Егер жол карталарының жоба­лары нақты шешім ретінде қа­былданатын болса, мұның өзі ауыл шаруашылығын дамы­туға мемлекет тарапынан жасалы­натын жаңа мүмкіндік бола­тын­дығы айқын.

Дереккөз: Егемен Қазақстан
Просмотров материала: 2 446

Поделиться материалом


10:04 230 миллиардов тенге возвращено государству в рамках дел... 88 468 Просмотров

20:03 Обращение жителей с. Маралды к Президенту РК К.-Ж. Токаеву... 0 Просмотров

12:16 Атырауда мыңнан астам асыл тұқымды еділбай қойы тірідей... 0 Просмотров

11:35 Бұдан былай Алматыда электрлі самокат тек 16 жастан бастап... 0 Просмотров

11:30 Қарағанды облысындағы жол апатынан сегіз адам көз жұмды... 0 Просмотров

11:17 Мұхамедиұлының Ұлттық музейдегі ұрлықтың жаңа эпизодына еш... 88 308 Просмотров

11:01 Биіктен құлап бара жатқан баланы қағып алған оқушыға үш... 88 295 Просмотров

10:47 Қарағандыда тұрғын үй ауласынан шала туылған бала табылды... 88 234 Просмотров

10:25 Ұлттық музей басшылығына қатысты қылмыстық істі... 88 189 Просмотров

18:37 Адвокат Бурхан Жансейтов задержан в Алматы... 6 318 Просмотров

17:38 Объемы производства сахара будут увеличены в семь раз —... 6 107 Просмотров

17:13 Тарифы на комуслуги изменятся в Казахстане... 6 127 Просмотров

16:54 Министр Аймағамбетов балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз... 8 499 Просмотров

16:52 «Қолайлы мектеп». Ұлттық жоба арқылы 582 мектеп бой көтереді... 8 635 Просмотров

16:52 «Суперагенты»: серьезный человек Сека уже ждет вас на IVI... 10 606 Просмотров

16:48 Балабақшаларды лицензиялауды күшейтеміз - министр... 7 217 Просмотров

16:43 Смайылов президенттің үкімет жұмысына қатысты сынына пікір... 5 394 Просмотров

16:42 Хищение средств через платформу АrtSport расследует антикор... 5 310 Просмотров

16:39 Еліміздің басым бөлігінде аптап ыстық болады – ауа райы... 5 149 Просмотров

16:37 Про президентскую критику... 6 220 Просмотров

16:29 Министерство не запрещало показ мультфильма «Базз Лайтер» -... 8 263 Просмотров

16:15 Экология министрлігі киіктердің мекендеу ортасын зерттеуге... 5 119 Просмотров

15:48 Денсаулық сақтау министрлігі аборт жасатуға тыйым салу... 5 377 Просмотров

15:45 Елімізде коммуналдық қызмет тарифтері өзгереді... 5 142 Просмотров

15:41 Капремонт всех роддомов пообещала министр здравоохранения... 5 118 Просмотров

15:27 Благотворительный спортивный зал для детей открыли в... 5 069 Просмотров

15:00 Қазақстан шекарасы қандай жағдайда жабылады... 4 925 Просмотров

14:18 104 мың гектарға қант қызылшасы егілсе, ішкі нарықты 80... 5 132 Просмотров

13:41 Қаңтар оқиғасы кезінде қанша қару тәркіленді – ҰҚК есеп... 5 093 Просмотров

13:15 Алагузова - Нуртасу Адамбай: Богу не нужна твоя помощь... 8 415 Просмотров

13:14 Жауынгер бір жыл ішінде әскери техниканы ғана емес, қолына... 6 802 Просмотров

13:04 Тамызда өршиді: Денсаулық сақтау министрлігі коронавирус... 4 969 Просмотров

13:02 В отношении руководства ТОО «Казфосфат» начато досудебное... 5 174 Просмотров

12:59 Суицид в Казахстане: 96% случаев самоубийств совершаются... 5 408 Просмотров

12:51 Усовершенствовать военную организацию Казахстана поручил... 4 908 Просмотров

12:49 Закупать уголь заранее призывают казахстанцев... 4 941 Просмотров

12:45 Павлодарда кран жұмысшыны екінші қабаттан итеріп жіберді... 4 993 Просмотров

12:42 Президенттің сынынан кейін ұзаққа созылған жол жөндеу... 4 898 Просмотров

12:38 МӘМС шенеуніктердің жемсауытына айналған – Арман Бейсембаев... 5 137 Просмотров

12:32 Шоу-бизнес өкілдерінің ЛГБТ-ны насихаттайтын «Базз Лайтер»... 5 262 Просмотров





Опрос


«    Март 2024    »
ПнВтСрЧтПтСбВс
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031