29 марта 2024 г.

Дежурный по стране

В экономике вообще-то есть только два предложения...
Азамат Джолдасбеков, президент АО «Казахстанская фондовая биржа»

Мы в соц сетях:



ҚАЗАҚ ТІЛІ КІМГЕ КЕРЕК?!

18 август 2017, 12:08
ҚАЗАҚ ТІЛІ КІМГЕ КЕРЕК?! Тәуелсіздіктің тұтқынына айналған қазақ тілінің төңірегінде кезекті шу шықты. Оғыз Доған есімді түрік азаматы Air Astana әуе компаниясының ұшағында қазақ тілінде қызмет ала алмағанына күйініп, оқиғаның қалай болғаны бейнеленген видео таратты. Сол-ақ екен, желідегі жұрт әуе компаниясының тұтынушыға мемлекеттік тілде қызмет көрсетпегені үшін кешірім сұрауын талап етіп, шулап қоя берді. Бұл оқиға ел ішіне лезде тарап, қоғамдық дауға ұласты. Оғыз Доғанға жолаушыларға ортақ тәртіпке бағынбағаны үшін әкімшілік айыппұл салынды. Бұл айыппұлды жұрт ана тілімізге соғылған кезекті соққы деп те қабылдап жатыр.

ҚАЗАҚ ТІЛІ ҮШІН КҮРЕСТЕГІ ЕКІ МАЙДАН


Тіл мәселесінің шешімін таппағанына 26 жылдан асты. Әрі жақын болашақта мемлекет тарапынан тіл тағдырына қатысты оңды шешім болмайтын сыңайлы. Өйткені тіл түйткілін шешуге саяси жақтан құр сөзден басқа әрекет жасалған емес. Мәселен, тәуелсіздік жылдарында қазақ тілінің мемлекеттік мәртебесін іс жүзінде жүзеге асыруға бағытталған саяси партиялардың, қоғамдық ұйымдардың, қазақ зиялыларының қаншама әрекеттері болды десеңізші: митингілер, үндеулер, кездесулер, талқылаулар.

Бірақ тіл тағдырына араша түскен бұл қадамдардың бәрі де ресми билік тарапынан ешқандай қолдау таппады. Әлбетте, биліктің айтар уәжі қашанда дайын. Мәселен, президент Н.Назарбаев 2012 жылғы жолдауында: «Қазақ тілі өркендеп, дамып келе жатыр. 2020 жылға дейінгі бағдарлама айтылды ғой. Сол кезде халықтың 95 пайызы қазақ тілін білетін болады. Мектептерде қазақ тілі оқытылып жатыр. Қазақ тілінің жайын айтып, жөн-жосықсыз елді дүрліктірудің қажеті жоқ. Ол Қазақстанға пайдалы емес.

Осыны барлықтарыңыз түсінулеріңіз керек. Депутаттар да, мемлекеттік қызметкерлер де осыған оң көз­қарас білдіріп, жұмыла іс­ке кіріскені жөн», – деген еді. 2020 жылға үш жыл қалды. Ал Қазақстанда қызмет көрсету саласынан бастап, үкімет отырыстарына дейін орыс тілінің үстемдігі бір кеміген жоқ. Оғыз Доғанның тіл мәселесінен кедергі көруі осы сөзіміздің анық бір дәлелі.

Әркез тіл мәселесі сөз болғанда елді мекендеген басқа диаспораларды былай қойғанда, қазақ халқының өзі іштен бөліне кететін әдет тапты. Ана тілінің азаттығын аңсаған, сол жолда тамшыдай әрекетке қолдау көрсетуді өзіне азаматтық парыз санаған жұрт қазақ тілін бүгінгідей қорлықтан құтқарғысы келеді, шырылдайды, үн қосады, қолдау көрсетуге тырысады.

Екінші бір бөлігі болса қазақ тілінің төңірегінен шу шықса, кезекті арзан пиарға, «атың шықпаса жер өртеге» балап, тіл үшін шуылдаған жұртты жақтырмай, өздерінше ұстамды, байыпты бағыт ұстана қалады. Қарап тұрсақ, биліктің мемлекеттік тіл мәселесіндегі екіұшты ұстанымы қоғамның белгілі бір бөлігінің тіл мәселесіндегі көзқарасына орныға бастаған. Тілді қорғаушы топқа тыжырынып қарайтын топтан соның көрінісі байқалады. Бұл қазақ халқының өзі қазақ тілі үшін күресте екі майданға бөлінгенінің белгісі болса керек.


ҚАЗАҚТАН КІМ КЕШІРІМ СҰРАУЫ КЕРЕК?

Осы жолғы тіл мәселесінде тағы көтерілген бір нәрсе: ол – кешірім сұрату. Жұрт Air Astana әуе компаниясы Оғыз Доғанның талабына пысқырмай, бортсеріктердің қазақ тілінде қызмет көрсетпегені үшін ресми кешірім сұрауды талап етіп жатыр. Енді осы кешірім сұратудың түп төркініне үңіліп көрсек. Қазақ отаршылдық қамытын сүйреген уақыт ішінде қаншама нәубет, қырғын көрді.

Оның зарын, отаршылдық әкелген әрбір трагедияның ұлт санасына әкелген зардабы бу болып ұшып, ғайып болып кеткен жоқ. Оның бәрі ұлттың бойында жатыр. Яғни ұзына тарихтың көшінен қалған ыза, кек ұлттың қанында бар. Ширек ғасырдан бері қордаланып қалған ұлттық мәселелердің бірі көтерілсе болды, «кешірім сұрасын!» деген сөз жиі айтылатын болды.

Бұл дегеніңіз – ұлт жүрегінің басына қатқан кектің қайтпағаны, қайтқаны былай тұрсын, жылы сөз, бір ауыз кешірім естімегеніне ызалы екенін байқатады. Осы ыза Оғыз Доғанның да мәселесінде кешірім сұратуды табанды талап етуге алып келіп отыр. Мәселен, Хан Кене, ашаршылық, репрессия, 1916, 1986 жылдардағы қырғындар үшін қазақтан кешірім сұрады ма?

Жоқ! Бұл тарихи оқиғаларға саяси баға да берілген жоқ. Саяси баға берілмеген соң, кешірім сұратудың да реті жоқ. Саяси баға беру саяси биліктің тарихи танымы мен саяси ерік-жігеріне және оның ұлттық ұстаным, бағытына тікелей байланысты. Биліктің бойында ондай қасиет жоқ болса, ұлттың санасындағы кектің беті қайтпайды, жібімейді.

Ал ұлттың бойын буған ыза-кек толқындап барып бір күні жарға соғатыны анық. Әйтеуір, бір формада сыртқа шығады. Ұлттық реңкі бар кез келген мәселеде, мейлі ол қызмет көрсету саласы, шенеуніктің мемлекеттік тілді білмеуі, үкімет жиындарының ресми тілде өтуі т.с.с болсын билік мықтап ойланғаны жөн-ақ. Ойлануға тағы бір себеп – санасы тәуелсіз жас өсіп шықты. Ал олардың ұлттық танымы мүлдем бөлек.

P.S. Президент Н.Назарбаев 2012 жылғы жолдауында: «Қазақ тілінің жайын айтып, жөн-жосықсыз елді дүрліктірудің қажеті жоқ. Ол Қазақстанға пайдалы емес», – депті. Қазақ тілі Қазақстанға пайдалы болмаса, сонда ол кімге керек?

Таңатар ТАҒАН

Дереккөз: Жас Алаш
Просмотров материала: 2 876

Поделиться материалом


10:04 230 миллиардов тенге возвращено государству в рамках дел... 88 608 Просмотров

20:03 Обращение жителей с. Маралды к Президенту РК К.-Ж. Токаеву... 0 Просмотров

12:16 Атырауда мыңнан астам асыл тұқымды еділбай қойы тірідей... 0 Просмотров

11:35 Бұдан былай Алматыда электрлі самокат тек 16 жастан бастап... 0 Просмотров

11:30 Қарағанды облысындағы жол апатынан сегіз адам көз жұмды... 0 Просмотров

11:17 Мұхамедиұлының Ұлттық музейдегі ұрлықтың жаңа эпизодына еш... 88 447 Просмотров

11:01 Биіктен құлап бара жатқан баланы қағып алған оқушыға үш... 88 434 Просмотров

10:47 Қарағандыда тұрғын үй ауласынан шала туылған бала табылды... 88 370 Просмотров

10:25 Ұлттық музей басшылығына қатысты қылмыстық істі... 88 326 Просмотров

18:37 Адвокат Бурхан Жансейтов задержан в Алматы... 6 320 Просмотров

17:38 Объемы производства сахара будут увеличены в семь раз —... 6 109 Просмотров

17:13 Тарифы на комуслуги изменятся в Казахстане... 6 127 Просмотров

16:54 Министр Аймағамбетов балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз... 8 500 Просмотров

16:52 «Қолайлы мектеп». Ұлттық жоба арқылы 582 мектеп бой көтереді... 8 635 Просмотров

16:52 «Суперагенты»: серьезный человек Сека уже ждет вас на IVI... 10 636 Просмотров

16:48 Балабақшаларды лицензиялауды күшейтеміз - министр... 7 221 Просмотров

16:43 Смайылов президенттің үкімет жұмысына қатысты сынына пікір... 5 397 Просмотров

16:42 Хищение средств через платформу АrtSport расследует антикор... 5 313 Просмотров

16:39 Еліміздің басым бөлігінде аптап ыстық болады – ауа райы... 5 149 Просмотров

16:37 Про президентскую критику... 6 225 Просмотров

16:29 Министерство не запрещало показ мультфильма «Базз Лайтер» -... 8 293 Просмотров

16:15 Экология министрлігі киіктердің мекендеу ортасын зерттеуге... 5 119 Просмотров

15:48 Денсаулық сақтау министрлігі аборт жасатуға тыйым салу... 5 380 Просмотров

15:45 Елімізде коммуналдық қызмет тарифтері өзгереді... 5 143 Просмотров

15:41 Капремонт всех роддомов пообещала министр здравоохранения... 5 118 Просмотров

15:27 Благотворительный спортивный зал для детей открыли в... 5 069 Просмотров

15:00 Қазақстан шекарасы қандай жағдайда жабылады... 4 925 Просмотров

14:18 104 мың гектарға қант қызылшасы егілсе, ішкі нарықты 80... 5 132 Просмотров

13:41 Қаңтар оқиғасы кезінде қанша қару тәркіленді – ҰҚК есеп... 5 093 Просмотров

13:15 Алагузова - Нуртасу Адамбай: Богу не нужна твоя помощь... 8 447 Просмотров

13:14 Жауынгер бір жыл ішінде әскери техниканы ғана емес, қолына... 6 802 Просмотров

13:04 Тамызда өршиді: Денсаулық сақтау министрлігі коронавирус... 4 971 Просмотров

13:02 В отношении руководства ТОО «Казфосфат» начато досудебное... 5 175 Просмотров

12:59 Суицид в Казахстане: 96% случаев самоубийств совершаются... 5 409 Просмотров

12:51 Усовершенствовать военную организацию Казахстана поручил... 4 909 Просмотров

12:49 Закупать уголь заранее призывают казахстанцев... 4 941 Просмотров

12:45 Павлодарда кран жұмысшыны екінші қабаттан итеріп жіберді... 4 993 Просмотров

12:42 Президенттің сынынан кейін ұзаққа созылған жол жөндеу... 4 898 Просмотров

12:38 МӘМС шенеуніктердің жемсауытына айналған – Арман Бейсембаев... 5 137 Просмотров

12:32 Шоу-бизнес өкілдерінің ЛГБТ-ны насихаттайтын «Базз Лайтер»... 5 262 Просмотров





Опрос


«    Март 2024    »
ПнВтСрЧтПтСбВс
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031