Ұқсатамын Баукеңе! (Академик Ә.М.Мелдебеков туралы)

Осы блогтағы менің жарияланымдарының ішінде екі мақала оқырмандардың назарына ілігіп, қызу талқыланды. Оның біріншісі – «Научный факт должен быть конкретным и предметно доказательным, а не абстрактно догматичным». Бұл мақала бүгінгі таңда 95 мың рет оқылыпты. Мақала жылдың басында жарияланған болатын. Екіншісі – «За «чабана» стоило бы ответить» - деп аталады. Бұл мақаланы 64-65 мың адам оқып, 100-ден аса коментарий жасапты. Менің орыс тіліндегі, қазақша жазған басқа да мақалаларым бар. Бірақ, осы екі мақаланы өте көп адам оқып талқылаған. Әрине, «Неге?» - деген сұрақ туындайды. Себептерін іздеп көрейік.

Ең алдымен ойға оралатыны бұл екі мақала біздің еліміздегі ғылымның және ғылым саласындағы жеке ғалымның жайы туралы болатын. Бұдан туындайтын ой мынадай болса керек: құдайға шүкір, елдің ішінде ғылымның, ғалымның жай-күйіне мән беріп, алаңдаушылық білдіретін азаматтардың барлығы.

Екінші бір үлкен себеп – бүгінгі қазақтың ғылымына Баукеңдей (Бауыржан Момышұлындай) кісілердің көптеп қажет болып тұрғаны. Яғни, ғылымда бар келеңсіздіктер мен мәңгүрттіктің ағысына қарсы жүзетін немесе ортасында ірі арал болып сақталатын тұлғалар керек екендігі.

Менің екінші мақаламның кейіпкері ҚР ҰҒА-ның академигі, зоология институтының директоры Әлихан Мелдебеков осындай адам сияқты. Әйтпесе, оның басынан өткен бір күндік оқиғаның баяндалуы мен талдануы соншама сілкініс тудырмаса керек еді. Осы мақаладан туындайтын тағы бір – ой ешкім жауапкершілігін мойнына алмайтын, бірақ басқаны мойындатуға бағытталған «қоғамдық пікір» әр уақытта ақиқат мен шындықтың көрінісі бола бермейтіні.

Әдетте, ол «қоғамдық пікір» оны тудырған субъектінің арман-тілегі мен ұстанымының көрінісі ғана болып қалады. Сондықтан ол мақаладағы бұл оқиғаның авторы ТВ-7 телеканалы деген өз ойымнан айныған жоқпын.

Менің мақалама жазылған 100-ден аса комментарий осының айғағы. Қынжылатыным, осы «қоғамдық пікірді» бетке ұстап Ғылым комитетінің комиссиясы Зоология институтын тағы бір рет аударып -төңкергені. «Қынжылатыным» дейтінім – Ә.Мелдебеков осы биылғы жылға дейін соңғы 10 жылда директорлық қызметінен 3 рет заңсыз босатылып, 3 рет соттың шешімімен орнына қайта оралғандығы. Бірақ, Ғылым комитеті бұл жағдайды ескермей, «қоғамдық пікірді» басшылыққа алып Ә.Мелдебековке тағы да бір шүйлігіп алды.

Осыдан бір қатар қорытынды шығатындай. Тізбелеп көрейік:

1) Біздің үкіметіміздің ғылым саласына жауап беретін министрлігінде Ғалымға деген көзқарасы әлі қалыптаспаған сияқты. ҰҒА-ның академигі деген атақ ғалымның ғалымдарына ғана бұйыратын үлкен құрмет пен ізеттің көрінісі емес пе еді? Ә.Мелдебековтің басынан өтіп жатқан қым-қиғаш оқиғалар көрсеткендей, біздің еліміздегі сот жүйесі осыны түсінетіндей де, ал министрлікке бәрі-бір сияқты;

2) Өз кезегінде бұл министрліктегі кадрлық саясаттың орашолақтығы, кемтарлығы сияқты. Егер, Ә.Мелдебеков институттың директоры ретінде кемшіліктерге жол берсе, заң тәртібі бұзылса сот жүйесі оның сөзін сөйлемес еді-ғой. Олай болса, министрлік неге онымен күреседі, қайта-қайта орнынан алып ...

Иә, Ә.Мелдебековтің тік мінезі бар, үлкен - келелі жиналыстарда, ғылыми форумдарда өткір сын-пікірлер айтады, сұрақтар қояды. Бірақ сол сұрақтар мен сын-пікірлерді дәлелдеп жоққа шығарып жатқан ешкім жоқ. Айтса, сөйлесе, елдің, ғылымның, институттың мүддесін қорғап сөйлейді. «Дос жылатып айтады, дұщпан күлдіріп айтады»- демеуші ме еді халқымыз...

Жарықтық Баукең де осындай емес пе еді? Баукеңнің сөздерінен де былайғы ел үндемей «құтылатын». Ал енді үндемей «құтылу» деген не? Бұл орнында тұру, алға жылжымау деген сөз. Оның үстіне – даму туралы идеялардың , ой-пікірдің байымай, күрделенбей, керісінше жұтаңдануы мен біржақтылығы. Сонда бізге керегі осы ма еді?

Баукең туралы аңыз боп кеткен ерекше қасиеті – ол оның қаттылығы, қатаңдығы. Ол туралы көп айтылады, бірақ жарықтық Баукеңнің қатыгездігі туралы естімеппіз. Біреуге қиянат жасапты деген де сөз болған емес. Қай жерде, қандай жағдайда болмасын, ұлттың, елдің мүддесіне адал сөзін аяған емес еді. Л.Гумилев айтпақшы – пассионар болатын.

Осындай пассионарлық қасиетті мен Ә.Мелдебековтің бойында бар деп санаймын. Ақиқат үшін күресу үшін, оның барлығына толық сенім керек. Ал шындықтың жолында өзінің «жан-тыныштығын» құрбан ету екінің - бірінің қолынан келе бермейтін батырлық, қайсарлық. Ә.Мелдебековтің өз сөзімен айтсақ – шындыққа тұру.

Күнделікті өмірде мәңгүрттіктің ағысына қарсы тұрып жүрген бірқатар ағайынды білемін. Соның бірі, әрі бірегейі – тарихшы ағамыз Мәмбет Қойгелдиев. Жақында соттың шешімімен өз орнына 2-і рет қайта келген Ақтөбе мемлекеттік университетінің ректоры Кенжеғали Кенжебаев ағамызды да осындай пассионарлық қасиеті бар азаматтардың қатарынан деп есептеймін.

Суы тапшы, шөл және шөлейтті аймақтарда жұмыс жүргізетін экспедицияларда көлемі 200 литрлік ыдыс болады. Ол ыдысқа құйылған су апталап сақталады, борсымайды. Себебі ол ыдыстың ішінде бекітілген күміс пластинасы болады. Сол күміс пластина судың тазалығын, түптеп келгенде, экспедиция мүшелерін ішек-асқазанның ауруларынан сақтайды.

Ә.Мелдебеков сияқты ағаларымыз біздің ғылымның «ыдысындағы» осындай күміс пластина іспетті. Тек оларды кездейсоқ, қаңғыған оқ сияқты «қоғамдық пікірлерден» сақтау, қорғау біздің парызымыз.

Мұны біздің министрлік түсініп, әрекет етсе нұр үстіне нұр болар еді.

Н.Аралбай , биология ғылымдарының докторы, профессор

Рейтинг	Регион	Аким
219022	Алматинская область
146708	Туркестанская область
108999	Восточно-Казахстанская область

Рейтинг	Регион	Аким
339	Алматинская область
195	Туркестанская область
180	Северо-Казахстанская область

« Май 2025 »
Пн	Вт	Ср	Чт	Пт	Сб	Вс
			1	2	3	4
5	6	7	8	9	10	11
12	13	14	15	16	17	18
19	20	21	22	23	24	25
26	27	28	29	30	31

Мы в соц сетях:

Ұқсатамын Баукеңе! (Академик Ә.М.Мелдебеков туралы)

Поделиться материалом

Другие материалы по теме

По читаемости

По материалам