Осы елдің атын мен шығарам деп айтушы едім - Несіпбек Дәутайұлы

Кітапханада әдеттегідей қазақ әдебиеті классиктерінің еңбектерін парақтап отырғам. Кітапханашылардың өзара сыбырласып, бүгін белгілі жазушымен кездесу өтетіні жайлы айтып жатқанын құлағым шалып қалды. «Белгілі жазушы» дегені кім болды деп ойласам да, онша мән бермедім. Өзімнің қалыптасқан әдетімше, кітаптағы оқиғаға беріліп, кейіпкерлерімен етене сырласып кеткенмін.

Сәлден кейін ұзын бойлы, нұрлы жүзді, басында қалпағы бар бір кісі кіріп келді. «Қордайдың қоңыр құлжасы» деген дауыс жан-жақтан естілді. «Апыр-ай бұл қандай тұлға» деп ойлағанымша, ол кісінің телефоны «әуендетіп» қоя берді.

– Әй, келе берсеңші өзің, мен мына Шоқан кітапханасының 3-қабатында отырмын, - деді ол.

Жұрт мұнысына ду күлді. Біз отырған ғимараттың небәрі екі қабатты екенін ойлап, жайлап езу тарттым мен де. Дәстүрлі жиындардай емес, әрі қарай қызықты сұхбат өрбіді.

Келелі әңгіменің көңіл сарайыма ұялағаны соншалықты кездесу аяқталысымен, кітапханашыдан Несіпбек Дәутайұлының кітабын сұрап, оқып шықтым. Кейін сұхбаттарын тыңдадым, жазушы туралы пікірлерді іздеп жүріп оқитын болдым. Сол арқылы қолтаңбасы дара қаламгерді жіті тани түстім.

Жастардың алдында кеуде қағуды кесір деп білетін Несаға расында жан-жағына шуақ шашып жүретін жан болып шықты. Ақыл сұрай барсаңыз да, сәлем бере қалсаңыз да ағалық танытып, ізет көрсетіп тұрады. Абай хәкім айтқан: «Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек» – бұл кісінің бойында бар ізгі қасиеттері екен.

«Сократқа у ішкізген, Иоанна Аркті отқа өртеген, Ғайсаны дарға асқан, пайғамбарымызды түйенің жемтігіне көмген кім? Ол – көп, ендеше көпте ақыл жоқ. Ебін тап та, жөнге сал», деген Абайдың сөзі бар емес пе?! Иә, шынында ХІХ ғасырдағы ақылсыз тобыр әлі де бар.

Соларды жазушы Несіпбек Дәутайұлы «Аты жоқ әңгімеде» өте шебер суреттейді. Қазіргі қоғамдағы надандардың бейнесін іздесеңіз, осы шығармадан табасыз.

Қазақ топырағы қай кезде де ұлтқа жанашыр тұлғаға мұқтаж болмаған. Оны көре білу, тани білу, айтқанын көкейге түю – кейінгі толқынның еншісіне жазылған міндет. Бір өкініштісі, біздің бойымызда елге зиян кесір мінез бар. Соның бірі – астарын ойланбастан бәрін Құдайға жабатын кержалқаулық.

Мұны Абай ақынның сөзімен айтсақ, бай болуға бізге мал табарлық қуат береді, сол қуатты кәдеге жарататындай ғылым берді. Ғылымды орнымен пайдалануға ақыл берді. Ал базбіреулер айдыны шалқар ақылын адам аулауға жұмсайды екен.

Оны Несаға бір сөзінде былай келтіреді: «Неге жұрттың бәрі Құдайға жабады. Құдай сөйтті ме? Құдай жаратты ғой бізді. Ұлы құдірет жаратты, ендігісін өзің алып жүрмейсің бе? Қандай қатысы бар – сенің иттігіңе, сүрінгеніңе, жасаған қылмысыңа, азғындауыңа. Біз жастар мешітке барды деп жаман қуанып жүрміз. Оқымай ма ол, жұмыс істемейді ме? Екі қол, екі аяғы, төрт мүшесі түгел. Еңбек етсін, қаны мен терін сығып берсін отбасына, өзіне, қоғамға».

Иә, шынында бүгінде дініне қатал надандар көбейді. Елін ойламайды, тек қана молданы тыңдайды, соның ғана айтқанымен жүреді. Қазіргінің адамдары, кісі өлтіріп немесе қылмыс істеп, түрмеге тоғытылса болды «А, Құдайлап» зар жылап жатады ғой расында. Осыны айтып, шындықты жайып салған Несіпбек Дәутайұлы – расында танымы терең, дара жан. Оны жұрт бекер «Айғыркісі» атамаған екен.

Мен «Айғыркісіні» кейін оқыдым. Оқыдым да, жазушының өз болмысын таныдым. Шығармадағы «Айғыркісінің» образы шебер суреттелген. Ғажап дүние. Несағаның қарапайымдылығын шығармаларынан байқап жатамыз. Оқылуы тез, оқырманға бас иіп отырып жазады.

Оқырманды сыйлап тұрады. Тепе-теңдікті бұзбайды. Бірақ айтпағын түсініп, бойға сіңіруіміз әркелкі. Ол оқырмандардың өресіне байланысты. Біреулер бәлкім, өренің даму шегі шығар «ұятсыз жазады» дейді.

Бұл жазушының шын мәнінде нендей нәрсені айтқысы келетінін ұға алмайтындығынан. Өзің үшін еңбек қылсаң, өзі үшін оттаған хайуанның бірі боласың, адамдықтың қарызы үшін еңбек қылсаң, Алланың сүйген құлының бірі боласың. Несаға сондай елі үшін қызмет еткен адам.

Несіпбек Дәутай: «Жетімдік деген қызық қой өзі. Әкемнің немере інісінің үйінде жатып оқыдым. 4-5 баласы бар. Әңгімеден әңгіме шығады, балалар кім болады деген. Сонда тұңғыштары прокурор болады, анауымыз райком, анауымыз райисполком болады. Мен де баламын ғой, мен де қараймын ғой «мен кім боламын» деп. Сенің әкең қой баққан, сен қойшы боласың дейді. Сол кездерде намыстандым. Сол ұмытылмайды, сонда көреміз дегенмін. Ағайындар тойға шақырмайтын, шешем мықты, қатты адам болатын. Сонда да жылайтын. Шешеме айтушы едім – Осы елдің атын мен шығарамын деп».

Сол жетімдіктің ащы дәмін татып, қиын тағдыр ауыр тұрмыстың тауқыметін көріп өскен Несаға бүгінде көпке үлгі. Қиындықтарға мойымай, ауыр сөз айтып, көңілін жасытқандарға қарсы намыспен өзін қайрай білген азамат.

Рухани бай адам расында. Тағдырдың сынына сабырмен қарап, ширап шықты. Осы қасиетімен, осы болмысымен – кейінгі ұрпаққа үлгі. Жақсы кітаптарымен, жан азығын гүлдендіріп жүр.

«Жастарды көрген сайын жарқыраған жұлдызды көргендей болам», дейді. Осы сөзі бізге қанат бітіргендей. Осындай өнегелі сөз айтып жүрсе, көңілденіп қаласың. Көңіл өзі әлсіз дүние ғой. Ауыр сөзге жабырқауы да, әдемі, әсерлі сөзге жадырауы да тез. Несағадан алатын жастардың тағылымы да, алар өнегесі де көп. Ол – өз бойынан табылатын еңбекқорлық, қарапайымдылық, ізеттілік, қайраттылық.

Несіпбек Дәутайұлы алдына биік мақсат қоя білген адам. Және соған жетті де.

Бірде Диоген күндіз қолына шам алып, көшеде жүр екен. «Не істеп жүрсің?» дегенге, «адам іздеп жүрмін» депті. Расында бүгінде топырлаған тобыр көп, адамы жоқ. Күн сайын өмірге сан мыңдаған нәресте келеді. Олардың адам боп шығары санаулы. Егер әлгі Диоген маған жолықса, Таразға кел дер едім. Дәутайұлын көр дер едім.

Жадыра МЫРЗАБАЙ
11 сынып оқушысы
М.Горький атындағы орта мектеп
Луговой ауылы
Т.Рысқұлов ауданы
Жамбыл облысы
Жетекшісі: Ардақ Үсейінова

Рейтинг	Регион	Аким
219022	Алматинская область
146708	Туркестанская область
108999	Восточно-Казахстанская область

Рейтинг	Регион	Аким
339	Алматинская область
195	Туркестанская область
180	Северо-Казахстанская область

« Июнь 2025 »
Пн	Вт	Ср	Чт	Пт	Сб	Вс
						1
2	3	4	5	6	7	8
9	10	11	12	13	14	15
16	17	18	19	20	21	22
23	24	25	26	27	28	29
30

Мы в соц сетях:

Осы елдің атын мен шығарам деп айтушы едім - Несіпбек Дәутайұлы

Поделиться материалом

Другие материалы по теме

По читаемости

По материалам