Қазақстанның батыс өңірлерінде қалдықтардыбөлек жинау жүйесін енгізу: кезең-кезеңімен

Ұлттық статистика бюросының 2022 жылғы деректері бойынша әрбір қазақстандық күн сайын орта есеппен 0,5 кг қатты тұрмыстық қалдықтарды (ҚТҚ) шығарады, ал экологтардың байқауы бойынша қоқыс жәшігінің 70%-ы тауарлар қаптамаларының қалдықтарын құрайды. Негізінен бұл – пластик және шыны бөтелкелер, алюминий банкалар және картон немесе жұмсақ пластиктен жасалған азық-түлік өнімдері мен тұрмыстық химия қаптамалары.

Қоқысты бөлуге арналған инфрақұрылым – бүкіл Қазақстан үшін аса өзекті мәселе, оны көптеген қоғамдық ұйымдар, ҮЕҰ, еріктілер, жергілікті атқарушы органдар шешуге тырысуда. Егер Қазақстанның ірі қалаларында қалдықтарды бөлек жинау жүйесі салыстырмалы түрде жолға қойылған инфрақұрылымға, нарықтың ірі брендтерініңқолдауына және азаматтардың жоғары хабардарлығына ие болса, онда қалған өңірлерде мәселе шешусіз қалып отыр.

Жағдайды өзгерту үшін пластик қалдықтарын жинау және қайта өңдеумен айналысатын мамандандырылған компаниялар күштерін біріктіріп, 2019 жылдан бастап осы саладағы әртүрлі жобаларды белсенді түрде енгізуде. Мәселен, «Тұрақты дамуға жәрдемдесу орталығы» қоғамдық қоры (бұдан әрі – Орталық) Қазақстанның батыс өңірлерінде бірқатар бастамаларды іске қосты.

Өздеріңіз білетіндей, Ақтау, Атырау және Орал қалалары белсенді дамып, құрылысы салынуда. Мұндағы тұрғындардың саны ай сайын артып келеді, тиісінше, қалада тұрғындар неғұрлым көп болса, қатты тұрмыстық қалдықтардың пайда болу көлемі соғұрлым ұлғая түседі. Сонымен қатар, негізгі көлем үйде пайда болады, онда біз уақытымыздың көп бөлігін өткіземіз — өмір сүреміз, тамақтанамыз, жаңа тауарлар сатып аламыз және мұның бәрі одан әрі қайта өңдеуге тапсыруға болатын қаптамаға байланысты.

Бастаманы іске асыру уақытында 5 білім беру мекемесінің аумағында 120 эко-бокс орнатылды: Ақтау қаласындағы «Ш. Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университеті» КЕАҚ; «НЗМ» дербес білім беру ұйымының филиалы; Атырау қаласындағы Әл-Фараби атындағы Binom school; Атырау қаласындағы Д. Қонаев атындағы Binom school; Орал қаласындағы Батыс Қазақстан инновациялық-технологиялық университеті.

2024 жылдың наурыз айының соңында Ақтауқаласындағы «НЗМ» дербес білім беру ұйымыфилиалының аумағынан 2024 жылдың 2 наурызынан20 наурызына дейін қалдықтарды бөлек жинаужүйесінің белсенді жұмысы кезеңінде бөлек жиналғанқайталама шикізаттың мынадай көлемін шығаруұйымдастырылды:

Халықтың хабардарлығын дамыту мақсатында«QAITA ONDEY» ЖШС (Ақтау қ.), «Eco Damu» ЖШС (Атырау қ.), «Орал Таза Сервис» ЖШС (Орал қ.) мамандандырылған компанияларының қолдауыментұрғын үй кешендерінің (ТК) аумағынан пластик қалдықтарды бөлек жинауды енгізу жоспарлануда. Қойылған мақсатқа жету үшін Орталық тұрғын үй кешендерінің, білім беру мекемелері мен заңды тұлғалардың аумағында орнату үшін 150 мамандандырылған торлы контейнер (2-фотосурет) ұсынды, сондай-ақ МИБ/ПИК өкілдері мен мамандандырылған компаниялар арасында ынтымақтастықты жолға қоюға көмек көрсетті.

2024 жылдың наурыз айының соңында Ақтауқаласындағы 13 ТК аумағында торлы контейнерлерорнатылды, бұл туралы тұрғындарға жергіліктіWhatsApp-чаттарда қалдықтарды жинау ережелері мен түрлері туралы таратылыммен хабарланды. 2024 жылдың сәуір айында Орталық командасықалдықтарды бөлек жинаудың енгізілген жүйесінемониторинг және «Отырар Сити» және «ЖайлыМекен» ТК тұрғындарымен жиналыстар жүргізді. Жиналыс барысында тұрғындар арасында сауалнамаұйымдастырылды. Тұрғын үй кешенінің сауалнамағақатысқан 82 тұрғынының ішінде 23-і (28%) қалдықтарды бөлек жинау жүйесін белсендіпайдаланады, 19 тұрғын (23%) пайдаланбайды және40 тұрғын (49%) білмегенін/назар аудармағанын, бірақпайдаланатынын айтты.

Алынған сауалнама нәтижелеріне сүйене отырып, жергілікті тұрғындарды хабардар ету қалдықтарды бөлек жинау жүйесін дамытуда шешуші рөл атқаратынын байқауға болады.

Бастама шеңберінде жыл соңына дейін әрі қарай қайта өңдеуге беру үшін 300 тонна пластик қалдықтарын жинау, Ақтау және Орал қалаларында қайталама шикізатты қабылдау пункттерін ашу және 700 000-нан астам адамды қамти отырып, БҚО жергілікті тұрғындарымен жұмысты жалғастыру жоспарланған. Білім беру мекемелері мен тұрғын үй кешендерінде қалдықтарды бөлек жинау жүйесін одан әрі енгізу, сондай-ақ орнату орындарында мамандандырылған компаниялардың техникалық қолдауы көзделген.

Бастаманы «The Coca-Cola Foundation»халықаралық қайырымдылық қорының және жергілікті атқарушы органдардың қолдауымен «Тұрақты дамуға жәрдемдесу» орталығы» қоғамдық қоры іске асырады.