Пайдаланушылар сенетін киберқауіпсіздік саласындағы 7 аңыз

Киберқауіпсіздік саласындағы компаниялар тек киберқауіптерге ғана емес, сонымен қатар цифрлық нанымдарға да қарсы тұрады. Сонымен қатар, мұндай наным-сенімдердің көпшілігі берік орын алған. Мысалы, кейбіреулер кактустар адамға зиян тигізуі мүмкін монитор сәулесінсіңіреді деп сенеді.

«Kaspersky»технологиялармен, сондай-ақ олардың теріске шығаруларымен байланысты жалпы аңыздар тақырыбында сауалнама нәтижелерімен бөліседі.

№ 1 аңыз. Бейтаныс адамдарға телефон арқылы «Иә» немесе «Жоқ» деп айтуғаболмайды. Респонденттердің көпшілігі (75%) шабуылдаушылар әңгімені жазып алып, ақшаны ұрлау үшін жауапты пайдалана алады деп санайды. Компанияның сауалнамасына сәйкес, бұл пайдаланушылар арасында ең танымал қате түсінік.

Шын мәнінде қалай. Дауыстық сәйкестендіру жүйелері кейбір банктерде қолданылады, бірақ тек факторлардың бірі ретінде. Шоттардағы қаражатпен операция жасау немесе өзгерістер енгізу үшін дауыс жеткіліксіз болады.

№ 2 аңыз. Егер сайт HTTPS қолданса — бұл оның ресми екендігінің кепілі. Бұл жалпы қате түсінікке сауалнамаға қатысқандардың 60%-ы сенеді.

Шын мәнінде қалай. HTTPS сертификатының болуы сайтта бейтаныс біреулер адам енгізген деректерді қарап, ұрлай алмайтынын білдіреді. Бірақ бұл деректерді жалған болса, сайттың өзі ұрлауы мүмкін. Басқаша айтқанда, фишингтік парақшада сертификат болуы мүмкін және ол пайдаланушы мен өзі арасындағы барлық байланысты шифрлей алады. 

№ 3 аңыз. Смартфондағы барлық ақпаратты зауыттық параметрлерге оралу арқылы жоюға болады. Сауалнамаға қатысқандардың жартысынан көбі (57%) бұған сенімді.

Шын мәнінде қалай. Көптеген жағдайларда деректерді зауыттық параметрлерді қалпына келтіріп, теңшелегеннен кейін қалпына келтіруге болады. Гаджеттер жадының ерекшелігі — файлдар қайта жазылса ғана жойылады, қалпына келтіру кезінде мұндай жағдай байқалмайды.

№ 4 аңыз. Күдікті роботтық қоңыраулар кезінде смартфонда дыбыстық режимде «1»немесе «2» батырмаларын басуға болмайды.Шамамен әрбір екінші пайдаланушы (53%) шабуылдаушылар құрылғыға осылай зиян келтіруі мүмкін деп санайды. 

Шын мәнінде қалай. Смартфонды істен шығару үшін оны зиянды БҚ-мен зақымдау немесе сол не басқа осалдықты пайдалану қажет. Пернені дыбыстық режимде басу зиянды БҚ-ның жүктелуіне де, осалдықты пайдалануға да әкелмейді.

№ 5 аңыз. Егер құрылғы интернетке қосылмаған болса, оны вирустармен зақымдау мүмкін емес. Сауалнамаға қатысқандардың жартысы осылай ойлайды.

Шын мәнінде қалай. Құрылғыны интернетке қосылмаған болса да, мысалы, флэш-диск немесе басқа медиа арқылы зақымдауға болады.

№ 6 аңыз. Егер авторизация үшін телефонға немесе поштаға сұралмаған растау кодтары келсе, онда тіркелгі бұзылды деген сөз. Респонденттердің 50% — ы осылай санайды.

Шын мәнінде қалай. Бұл, мысалы, шабуылдаушылар адамның қандай сервистерге тіркелгенін түсінуге тырысатынын білдіруі мүмкін. Егер алаяқ сұралған авторизация кодын алмаса, тіркелгі қауіпсіз болады. Дегенмен, ондағы құпия сөзді өзгерткен дұрыс.

№ 7 аңыз. Браузердегі «Инкогнито» режимі интернетте толық жасырындылықты қамтамасыз етеді. Әрбір үшінші респондент (32%) бұған сенімді.

Шын мәнінде қалай. Браузерлердегі «Инкогнито» абсолютті құпиялылықтың кепілі емес. Бұл режимде браузер тек веб-сайтқа кіру тарихын, cookie файлдарын, жүктеу тарихын және авторизация деректерін сақтамайды. 

«Зиянкестер көбінесе пайдаланушылардың хабардарлығын, соның ішінде кейбір технологиялық мәселелерді өз пайдасына пайдаланады. Мысалы, фишингтік парақшаларды құру кезінде олар HTTPS хаттамасын қолданады және осылайша ресурстың сенімділігіне еліктейді. Өйткені, бүгінде көптеген адамдар бұл сайт қауіпсіздігі белгілерінің бірі екеніне сенімді. Сондай-ақ, шабуылдаушылар жәбірленушіні алаяқтардың өздері үшін дұрыс шешім қабылдауға сендіру үшін жалпы қате түсініктерге жүгінуі сирек емес. Сондықтан біз әрқашан цифрлық сауаттылықты арттыруға назар аударуды және құрылғыларды сенімді шешімдермен қорғауды ұсынамыз», — деп атап өтті «Kaspersky»-дің киберқауіпсіздік бойынша сарапшысы Виктор Чебышев.

Марина Галкина, психолог, гештальт терапевті, «Гештальт тәсілі» практик—психологтар қоғамының аккредиттелген мүшесінің пікірі: «Наным-сенімдерге сену — болашаққа деген қорқынышпен күресудің және құбылмалы мен түсініксіз әлемде қауіпсіздік сезімін қалыптастырудың ежелгі тәсілі. Ағашты ұрдым, түкіріп қойдым — сәл тынышталдым, кортизол деңгейі (стресс гормоны) төмендеді, ары қарай өмір сүре беруге болады. Адам неғұрлым мазасыз болса, соғұрлым оның сақтану рәсімдері көп болады».

Психологтың пікірінше, наным-сенім арқылы біз бақыланбайтын және түсініксіз болып көрінетін нәрсені бақылау мүмкіндігін жасаймыз. Бұл тәуекелдерді айналып өту, үміт пен сенімділікке ие болу тәсілі. Біз ықтимал сәтсіздікке сабырлылықпен қараймыз және жағымсыз оқиға алдында айна сыну, тұз шашылу сияқты жаман белгіні байқасақ, оған өзімізді кінәламаймыз.

«Адам эмоционалды тіршілік иесі ғана емес,сонымен бірге ойлаушы тұлға. Бізде танымда жүйелі қателіктер ― когнитивті бұрмаланулар көп, олар да ырымшылдыққа әкеледі. Өмір сүру үшін адам оқиғалар арасында себеп-салдарлық байланыстар орнатуды және болашақты болжауды үйренді. Күнделікті тәжірибе тұрғысынан түсініксіз нәрсеге тап болған кезде, бірінші ой оқиғаның табиғаттан тыс себептері болады. Егер осы сәтте адам күмәнданбаса, сыни ойлау қосылмаса, онда ол қарама-қайшы фактілерді шегере отырып, өз болжамдарына көптеген растаулар табады. Бұл қате түсініктерді қалыптастырудың негізгі тетігі», — деп атап өтті М.Галкина.

Психолог біз мағынасыз деректер мен кездейсоқ ақпараттан байланыс таба аламыз, сонымен қатар өз көзқарастарымызды жоққа шығарудан гөрі растауды іздейміз деп санайды. Біреу ақша сиқырына сенеді, ақша тарту рәсімдерін жүргізеді. Содан кейін ол әрбір қаржылық түсімге қуанады және оны «кейін» «салдар» дегенді білдірмейтінін ұмытып, рәсімнің жұмыс істейтіндігінің дәлелі деп санайды.

«Тағы бір когнитивті бұрмалау ― бұл топқа қатыстылықты әсері. Егер сіздің достарыңыз бұл ақпаратты 100% дұрыс деп бөліссе, сіз оларға бейтаныс адамға қарағанда көбірек сенесіз. Ойлаудың консервативтілігі және не болып жатқанын түсінудің дәстүрлілігі адамдардың жалған себеп-салдарлық байланыстарға деген сенімін арттырады. Өткен ұрпақтың тәжірибесінен бас тартатындай біз кімбіз? Олардың белгілері мен наным-сенімдері өмірді сақтап қалды, сондықтан олар бізге пайдалы. Бірақ IT-технологиялар бізден әлем бейнесін кеңейтуді және қайта құруды талап етеді», — деп есептейді М.Галкина.  

* Сауалнаманы Online Interviewer компаниясы 2022 жылдың шілдесінде Ресейде «Kaspersky» тапсырысы бойынша жүргізді. Барлығы 1008 адам сұралды.