Күмәнді құрылыс компанияларынан қалай қорғану керек

2021 жылы мәмілелердің рекордтық саны (606,1 мың) тіркелген еді, соның ішінде ел халқы баспана сатып алу үшін зейнетақы жинақтарының бір бөлігін пайдалануға мүмкіндік алды.

«Бұл дүрбелең биылғы жылдың сәуіріне дейін, яғни зейнетақы қаражатының жеткіліктілік шегі ұлғайғанша созылды. Осы аралықта мыңдаған адамдар жылжымайтын мүлік сатып алды. БЖЗҚ деректері бойынша 2022 жылғы 19 желтоқсандағы жағдай бойынша тұрғын үй жағдайларын жақсарту үшін жалпы сомасы 3,2 трлн теңгеге 1,3 млн-нан астам өтініш орындалған», — деп жазды сайт.

Өңірлік бөліністе биылғы 11 айда тұрғын үй сатып алу-сату мәмілелерінің ең көп саны Алматы (64,6 мың) мен Астанада (60,5 мың) байқалды. Үздік бестікке Қарағанды (56,2 мың мәміле), Маңғыстау (29,5 мың) және Алматы (26,3 мың) облыстары кірді.

Баспанаға сұраныстың артуымен бірге ұсыныс та өсуде. Алайда, жауапсыз компаниялардың болуы халықтың жинақтарын жоғалту қаупін арттырады. Күмәнді девелоперлер мәселесі әлі де өзекті, және кез келген қазақстандық олардың қармағына түсе алады. ҚР ИИДМ хабарлағандай, қазіргі уақытта үлестік құрылысты бақылау құрылыс салушылар мониторингімен және заңнаманы сақтамағаны үшін төмен айыппұлдармен шектелген. Бұл кейбір компанияларға сұр схемалармен жұмыс істеуге және азаматтармен заңсыз келісімшарттар жасасуды жалғастыруға мүмкіндік береді.

Қазіргі уақытта Қазақстанның алты өңірінде 50 проблемалық нысан бар: Астанада 21, Ақтөбе облысында — 11, Атырауда — 6, Маңғыстауда — 5, Ақмола облысында — 4, Алматыда-3. Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі 27 нысан мәселесі 2023 жылы толығымен шешілетінін айтты.

«Жалпы, үлескерге алданып қалмау үшін құрылыс компаниясының тарихын, қызмет ету мерзімін, дефолттардың жоқтығын, басқа секторларда (инфрақұрылымдық немесе өнеркәсіптік) жобаларды жүзеге асыруын, әлеуметтік жауапкершілігін зерделеу қажет. Мысалы, Krisha.kz сайты қылмыстық фирмалардан қорғануға көмектесетін пайдалы іс-қимыл алгоритмін ұсынады. Сонымен қатар, мемлекет тарапынан құрылыс салушыларға қойылатын талаптар күшейіп келеді: егер компанияның объектіні аяқтауға жеткілікті қаражаты болмаса (оның ішінде ТК қаңқасы салынбаған болса), пәтерлер сатылымын бастай алмайды. Сонымен қатар, бірыңғай оператор мен банктің кепілдіктері болуы керек, оларды беру кезінде компанияның жағдайы бағаланады», — деп жазылған сайтта.

Бұдан басқа, мысалы, Астана әкімдігінің ресми сайтында күмәнді құрылыс салушылардың тізімі жарияланып тұрады. Бұл мәселенің қандай өзекті екенін түсіну үшін 7 қарашада жарияланған үлескерлердің ақшасын тартуға құқығы жоқ компаниялардың соңғы тізімін қарау жеткілікті. Бір ғана қалада бұл тізімге бірден 80 әзірлеуші кірген.

Айта кетейік, елордада әлі күнге дейін мемлекеттік қаражат есебінен ұзаққа созылған құрылыс мәселелері шешілуде. Бұған дейін әкімдік 150 көппәтерлі тұрғын үй кешенінің 120-сының құрылысын аяқтаған болатын. Мыңдаған адамдар көптен күткен пәтерлеріне кіре алды. 16 желтоқсанда Тәуелсіздік күні тағы 300-ден астам үлескер отбасының кілттерін алды. Қалған 15 нысан бойынша (30-дан астам ТК) құрылыс қарқынын жеделдету міндеті қойылған.