Тағдыры қыл үстінде: Сұлтанғазиев облысты университет пен ауруханасыз қалдырды

ӘКІМ – ӨЗ СӨЗІНЕ ЖАУАПТЫ

Облыс әкімдерінің ішінде Марат Сұлтанғазиевті кез келген резонансты жағдайда тасада қалуымен ерекшелеуге болады. Мұндай жағдай бұған дейін Талғардағы Шерзат Полаттың өлімі кезінде де болған. Ол кезде Сұлтанғазиев бір-ақ рет жария түрде мәлімдеме жасап:

– Бұл істі құқық қорғау органдары анықтасын, – деген еді.

Қазір де сондай жағдай. Балалар үйінің тәрбиеленушілерін күштеп көшіру үшін полицияны тартқан кезде, бұл жағдайға қатысты қоғам түгел пікір білдірді. Тіпті, президент Тоқаевтың өзі балаларды қорғап араласуға мәжбүр болды. Алайда Марат Сұлтанғазиев бұл жолы да ешқандай түсініктеме берген жоқ. Дегенмен болған жағдайға әкім де тікелей жауапты тұлғалардың бірі.

2025 жылдың наурыз айында балалар үйіндегі тәрбиеленушілер қалада қалғысы келетіндерін айтқанда, әкім олардың өздерімен кездескен. Кездесуден кейін әкімнің баспасөз қызметі:

– Қалада білім алып жүрген балалар оқуды бұрынғы орнында жалғастырады. Ал жаңадан келетін балалар Қонаевқа орналастырылады, – деген мәлімдеме таратқан.

Сол кезде Марат Сұлтанғазиев өзі де пікір білдірген болатын.

– Балалар Алматыда қалғысы келетінін жеткізді. Себебі, орта ауыстыру – олардың бейімделуі мен әлеуметтенуіне кері әсер етуі мүмкін, деді әкім.

Оның айтуынша, бұл фактор шешім қабылдау кезінде басты рөл атқарған. Алайда бар болғаны төрт ай өткен соң бұл фактор Марат Сұлтанғазиев үшін ешқандай маңызын жоғалтқан сыңайлы. Сондықтан Мәжіліс депутаты Бақытжан Базарбектің «уәдесін орындамаған» аймақ басшысын қызметтен босатуды ұсынуы қисынды көрінеді. Өйткені алдымен уәде беріп, кейін одан бас тартқан, әсіресе, балаларға қарсы полиция қолдануға жол берген мемлекеттік қызметкер – бұл биліктің өз беделін түсіруімен тең.

ӘКІМГЕ СӘЛЕМ

Президент әкімшілігі нақты не зерттейтінін әзірге айту қиын. Тек балалар үйі мәселесі ме, әлде Марат Сұлтанғазиевтің әкім ретіндегі жалпы жұмысы ма – белгісіз. Себебі өңір дотациялық аймақ бола тұра, “көрпеге қарай көсілетін” кезде облыс әкімдігі люкс санаттағы жол талғамайтын көліктер сатып алып, бассейні мен жаттығу залы бар әкімдік ғимаратын ұстауға қаржы жұмсап, облыстық телеарнаны аста-төк жағдайда іске қосып отыр. Мұның барлығы әкімге қойылатын сұрақтардың бір парасы ғана.

Мысалы, 2024 жылдың соңында Мемлекеттік қызмет істері агенттігі Еңбекшіқазақ ауданының әкімі Талғат Бәйеділовке қатысты тәртіптік іс қозғалғанын хабарлаған. Агенттіктің мәліметінше, оның әрекетінен жер қатынастары саласындағы заңбұзушылықтар жүйелі сипатқа айналған. Агенттік әкімді қызметтен босатуды ұсынғанымен, Марат Сұлтанғазиев бұл ұсынысты орындамай, Бәйеділов қызметінде қала берген. Бұдан бөлек, Есеп комитеті екі жыл қатарынан Алматы облысында қаржылық заңбұзушылықтарды тіркеген. Мәселен, «Қонаев» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы бағаны тұрақтандыруға бөлінген 4 млрд теңгенің небәрі 38 пайызын ғана мақсатты бағытта жұмсаған. Ал қалған 2,5 млрд теңге банктердегі депозиттерде сақталып, бұл кезде облыста баға өсіп жатқан. Алдағы уақытта тағы да біраз жағымсыз фактілердің анықталуы ғажап емес.

– Мен Қапшағай бойынша, жер телімдерін бөлу мен су қорғау аймағында құрылыс жүргізу мәселелеріне қатысты тексеру бастаймын. Алматы облысының әкіміне ыстық сәлем жолдаймын. Ол жақтан көп былық шығып кетпеуін қадағалаңыздар, – деді Мәжіліс депутаты Бақытжан Базарбек.

БІР РЕТ ЖЕТКІЛІКТІ БОЛДЫ

Егер Президент әкімшілігі әкімнің шетелдік инвестицияларға деген қатынасына қызығушылық танытса, онда сұрақтар саны одан бетер артуы мүмкін. 2020 жылы үндістандық компания мемлекеттік-жекеменшік әріптестік аясында көпбейінді клиникалық аурухананы сенімді басқаруға алған болатын. Компания 360 орындық жұқпалы аурулар және емдеу корпустарын салып, аурухананың кредиторлық берешегін өтеп, оны заманауи құралдармен жабдықтап, медициналық қызмет түрлерін кеңейтуге міндеттелді. Ал облыс әкімдігіне инженерлік инфрақұрылымды жеткізу және құрылыс аяқталған соң нысанды балансқа қабылдау қажет болатын. Осыдан кейін ғана инвесторға кеткен шығынды өтеу процесі басталуы тиіс еді. Компания өз міндеттемелерін орындады, алайда әкімдік өз мойнындағы шаруаларды кешіктіре бастады. Проблемалар 2022 жылы, Марат Сұлтанғазиев облысқа әкім болып келгенде басталды.

Инвестор АХҚО-ның халықаралық сотында жеңіске жетіп, сот мемлекеттік органды көп миллиондық айыппұл төлеуге міндеттеді. Бірақ бұл шешім облыс әкімдігін онша алаңдатпаған сыңайлы. Аурухана облыстық денсаулық сақтау басқармасының балансына тек екі ай бұрын ғана, онда да мәжбүрлі түрде өтті. Оның өзінде инженерлік желілер мәселесі әлі шешілмеген, дейді IAMS компаниясының акционері әрі басқарушы директоры Наджхаван Рупал.

– Аурухананың әлі күнге дейін орталықтандырылған су жүйесі жоқ. Біз суды құдықтан насос арқылы алып отырмыз. Қазіргі мәселе – қосымша электр қуатын жеткізу. Өйткені жаңа корпустар заманауи құрал-жабдықтармен жабдықталған, тиісінше энергиямен жабдықтау да сәйкес болуы тиіс. Бірақ оның бірі де жоқ. Не кәріз жүйесі жоқ, не жылу жүйесі, – дейді инвестор.

Бұған қоса, нысанды тезірек іске қосу үшін үндістандықтар өз қаражатына инженерлік желілердің жобалық-сметалық құжаттамасын әзірлеп, сараптама жүргізіп, оң қорытынды алған. Құжаттарды әкімдікке сыйға беру актісімен тек мемлекеттік орган уақыт пен қаржысын жұмсамасын деген ниетпен тапсырған. Алайда әкімдік бұл іске толықтай көз жұма қараған.

– Біз не болып жатқанын түсінбей отырмыз. Прокуратурада бізге: «Олар кінәлі», – деді. Бас прокуратурада да бізге: «Олар кінәлі», – деді. Біз Роман Склярдың қабылдауында болдық, ол да: «Аймақтағы әріптестеріміз дұрыс істемеген», – деді. Ол: «Бізде шетелдік инвесторларға осындай көзқарас қалыптасқан деп ойламаңыздар. Мәселені шешеміз», – деді. Бірақ ештеңе шешілген жоқ, – деп күйінеді Наджхаван Рупал.

Сондай-ақ ол 2022 жылы IAMS компаниясы жаңа облыс орталығы атанған Қонаев қаласына 35 млрд теңге инвестиция салуды жоспарлағанын айтты. Сол кезде фармацевтикалық зауыт, заманауи қалалық аурухана және IT-технологиялар, биотехнология, инженерия, фармация салалары бойынша мамандар даярлайтын қазақ-үнді университетін салу туралы меморандумға қол қойылған. Директорлар кеңесі жаңа инвестицияны мақұлдап, қажетті қаражат бөлген. Алайда, Рупалдың айтуынша, бір ғана жағдайдың өзі жеткілікті болды, 2023 жылы компания меморандумды біржақты түрде бұзған.

БҰЛ АЛҒАШҚЫ РЕТ ЕМЕС

Марат Сұлтанғазиевтің Қазақстанға жалпы және өңірді дамытуға нақты инвестиция салуға дайын инвесторларға деген көзқарасы туралы оның Наджхаван Рупалмен әңгіме кезінде аузына түскен бір сөйлемі көп нәрсені аңғартады.

– Ол бұл жерде үш жылдан бері жұмыс істейді, бірақ осы уақыт ішінде бір рет те біздің нысанға келген емес. Ал біз облыстағы ең ірі медициналық нысанбыз, – деді ол.

Мәжіліс депутаты Сергей Пономаревтің айтуынша, бұл жалғыз жағдай емес. Облыс әкімдігі тарапынан инвесторларға осындай көзқарас қалыпты нәрсеге айналғандай. Жергілікті билікпен байланысты қиындықтарға жедел дайын кеспе өндіретін зауыт салуға қаржы құйған инвесторлар да тап болған.

– Оларды әкімдік қабылдау бөлмесінде бірнеше сағат ұстап қоюы мүмкін. Ал өңір экономикасына миллиардтап қаржы салған инвесторлармен бірінші басшы емес, 22 жастағы бір маман сөйлеседі, – деді депутат.

Осындай жағдайлар Алматы облысында болып жатқанда, еліміздің президенті өзі шетелдік инвесторларды Қазақстанға шақырып, мұнда оларды қуана қарсы алатынын айтып жүр. Алматы облысынан басқа барлық жерде болуы мүмкін.

Сондықтан президент әкімшілігінің қызметтік тергеуі тек балалар үйі мәселесімен шектелмесе, бұл Сұлтанғазиевтің саяси мансабының аяқтала бастауына түрткі болуы мүмкін.