Сіздің жеке деректеріңіз желіге тарап кеткенін қалай тексеруге болады?

Пайдаланушылар туралы ақпарат «Спортмастер» спорт дүкендерінің желісінде жыл басында орын алған жағдай сияқты, дерекқордың таралып кетуі нәтижесінде желіде пайда болуы мүмкін. Тізімде Қазақстан азаматтарының деректері бар260 000-нан астам жол бар. Деректердің өзектілігі 2012 жылғы 15 қыркүйектен бастап 2018 жылғы 18 мамырға дейінгі кезеңді қамтиды, — делінген хабарламада. Файлда атаулар, туған күндер, телефон нөмірлері және электрондық пошта мекенжайлары көрсетілген деп атап өтіледі.

«Kaspersky» * мәліметтері бойынша, адамдар көбінесе осындай таралып кетулерге байланысты қиындықтарға тап болуы мүмкін деп санайды (45%). Мұндай деректерді зиян келтіру үшін пайдалану мүмкін емес деп есептеп, мүлдем алаңдамайтындар да бар (17%).

 «Үлкен таралып кету жағдайында тіркелгі деректері мамандандырылған ресурстарда (мысалы, haveibeenpwned) немесе қорғаныс шешіміндегі кіріктірілген функция арқылы қол жетімді болғанын түсіну қажет. Бұл жағдайда біз күмәнді сілтемелерге өтуден немесе олардағы деректердің бар-жоғын тексеру үшін кез келген мұрағатты жүктеп алудан аулақ болуды ұсынамыз: бұл құрылғының зақымдануына немесе деректердің жоғалуына әкелуі мүмкін. Егер сервистердің кез келгенінде есептік жазбадан логин мен пароль ашық қолжетімді болса, парольді тезірек өзгерту қажет»,-деп түсіндірді «Kaspersky»-дің Қазақстандағы, Орталық Азия мен Моңғолиядағы атқарушы директоры Валерий Зубанов.

Алайда, тағы бір аспект бар: көбінесе пайдаланушылардың өздері жеке мәліметтерге тиісті назар аудармайды. Мысалы, төлқұжат сканерлері мен басқа да құпия құжаттарды мессенджерлер мен әлеуметтік желілердегі хат-хабарларда сақтайды. Мұны істеудің қажеті жоқ: белгілі бір жағдайларда зиянкестер мұндай ақпаратты пайдалана алады. Әр түрлі ақпарат оларға сенімге енуге және алаяқтық схемаларды жүзеге асыруға көмектеседі.

«Басқалардың сіз туралы не білетінін түсіну үшін қарапайым жаттығуды жасап көріңіз. Іздеу жолына аты-жөніңізді енгізіп, көрсетілген ақпаратты талдаңыз. Желіде көбінесе Т. А. Ә., жеке фотосуреттер және электрондық пошта мекенжайы көрсетіледі. Сондай-ақ, интернетте кей жағдайда сауалнамаға қатысқандардың жеке телефон нөмірін, жұмыс немесе оқу орнын және тұрғылықты немесе тіркелген мекенжайын табуға болады. Егер сіз өзіңіздің жеке деректеріңізді ашық түрде көргіңіз келмейтін жерде тапқан болсаңыз, уайымдамаңыз: егер бұл жарамды ресурс болса, әкімшілікке хабарласып, олардан бұл деректерді жоюды сұраған жөн. Көптеген ұйымдар өздерінің беделін бағалайды және осындай өтініштерге назар аударады» — деп атап кетті Валерий Зубанов.

Дегенмен, ақпаратты адал ресурстардан (іздеу жүйелерінен немесе әлеуметтік желілерден) алып тастағаннан кейін, ол желіде басқа жерде қалмайтынына кепілдік жоқ. Сонымен қатар, сіз онымен бөліскен адам, мысалы, жеке хат алмасуда ақпаратты қалай пайдаланатыны белгісіз. Сондықтан сіз өз деректеріңізді кіммен бөлісетініңізге мұқият болуға шақырамыз.

* Сауалнаманы Online Interviewer компаниясы 2022 жылдың шілдесінде Ресейде «Kaspersky» тапсырысы бойынша жүргізді. Барлығы 1008 адам сұралды.