Жасыл ой-сана: қалай Қазтұтыну одағы Қарағанды университеті экологиялық саналы көшбасшыларды тәрбиелейді

Экологиялық саналылық – бүгінде бұл бизнес стратегиялары қалыптасатын, қалалық жобалар әзірленетін және білім беру бойынша күн тәртібі құрылатын жаңа шынайылық. Жастар «жасыл»мәдениетті алға жылжытудағы басты ойыншыға айналуда. Дегенмен, тұрақты әдеттер тұтастықтың бірбөлігіне айналуы үшін жүйелі, дәйекті және еліктіретінтәсіл қажет.

Қазақстандағы осындай трансформация сардарларының бірі Қазтұтыну одағы Қарағанды университеті (ҚазҚУ) болды, ол тек оқытуға ғана емес, сондай-ақ студенттерді экологияның абстракцияны емес, керісінше нақты іс-әрекеттерді, дағдылар мен кәсіпкерлікті білдіретін шынайы жобаларға тарту арқылы мінез-құлықтың жаңа үлгісін қалыптастыруға бәс тігеді.

«Біз үдемелі экологиялық сын-қатерлер жағдайындаөмір сүретін және жұмыс істейтін мамандардыдайындаймыз. Экология біз үшін – жекелеген бағыт емес, керісінше білім берудегі, жобалардағы және тіпті кампус өміріндегі толассыз тақырып», – деп атап өтеді Тұрақтыдаму және креативті индустриялар ғылыми-зерттеуорталығының директоры, PhD Жартай ЖанибекМаратович.

«Жаса – көрсет – еліктір» философиясы

ҚазҚУ өзін экологиялық тұрғыдан жауаптыуниверситет ретінде ұсынады, мұндағы студенттер — ТДМ және қалдықтарды қайта өңдеу туралы дәрістердіңтыңдаушылары ғана емес, сондай-ақ пластикті бөлек жинаужәне қайта өңдеу, қайталама шикізаттан бұйымдар жасау, іс-шаралардың ішкі экологиялық бағалауы, экоквесттер мен челлендждер, циркулярлық экономика және тұрақты өндірісбойынша дәрістер сияқты бастамалардың тікелейқатысушылары.

Университетте әдістемелік әзірлемелерден бастап халықаралық экофорумдарға дейін барлығын қамтитын жетібағыты бар өзіндік Тұрақты даму стратегиясы іскеасырылуда. 2022 жылдың қаңтарынан бастап кампустарда сұрыптауға арналған 50 контейнері бар экожүйе жұмысістейді, қайта өңдеу есебі жүргізіледі (ай сайын 600 кг-ғадейін пластикті), ал студенттердің өздері қалдықтардықайта өңдеу бойынша шағын цех базасында тәжірибеденөтеді.

Шоғырлану: «3.2.1. Старт!» өсу нүктесі ретінде

Coca-Cola Icecek Kazakhstan және G-Global «жасыл»экономика коалициясы бастамашылық еткен «3.2.1. Старт!»жобасы ЖОО-ның экологиялық күн тәртібін ауқымды қайтақұрудың басты катализаторына айналды. Классикалықволонтерліктен айырмашылығы, жоба инфрақұрылым құру, өндірістік циклды енгізу, экоөнімдермен нарыққа шығусияқты практикалық шешімдерге бағытталған.

«Бұл жоба біз үшін трансформацияға түрткі болды. Студенттер тек қатысып қана қоймай, сонымен қатар бастамашыларға айналды. Біз зертханаларды, коворкингтерді, шағын цехты және тіпті ЖОО логотипі бар экобрендті іске қостық», – деп айрықша баса айттыЖартай Жанибек.

Жоба ҚазҚУ-ға экология мен кәсіпкерлікті біріктіруге мүмкіндік берді. Қайта өңделген пластиктен университетте пластикті қайта өңдеу бойынша шағын цех ашу жоспарлануда.

«Ең алдымен біз функционалды өнімдерді шығаруды жоспарлап отырмыз: телефон қойғыштар, жиһаз элементтері, қабырға декорлары, кеңсе тауарлары. Біз дизайнды тұрақтылықты ескере отырып әзірлейміз және болашақта неғұрлым үлкен пішіндерге көшуді – мысалы, көше орындықтарын немесе кампусқа арналған тақтайшалар жасауды жоспарлап отырмыз» – деп пікір білдірді ЖОО өкілдері.

Студенттер «жасыл бизнес» теория емес, нақты нарық екенін көрсете отырып, маркетинг және бизнесті жоспарлау бойынша курстарға қайта өңдеуді біріктірді.

Нәтижелер және тұрақтылық: экология стратегияретінде

Алғаш қатысу тәжірибесіне қарамастан, ЖОО тамаша нәтижелер көрсетті: дербес жұмыс істейтін эко-көшбасшылар командасы қалыптастырылды; студенттік экобренд іске қосылды; пластикті қайта өңдеу оқу процесінің бір бөлігіне айналды; циркулярлық экономика тақырыбы бойынша студенттік олимпиада өткізілді; экостартаптар әзірленді («Экодрова», «MycoDestruct», «Kezen.kz»), олардың екеуі қаржыландыруды алып, акселерациялық бағдарламаларға өтті.

«Ең күшті мотивация – бұл сіздің идеяңыздың университет, қала, серіктестер қолданатын шынайыөнімге айналып жатқанын көру», – деп атап өтті Жартай Жанибек.

Бизнеспен және қаламен серіктестікте

Университет қайта өңдеушілермен («ВСК-Караганда» ЖШС), экологиялық ұйымдармен және ірі компаниялармен белсенді жұмыс істейді.

«Бизнес-ЖОО-студент – бұл болашақ тізбегі. Бізбизнестің демеуші ғана емес, сонымен қатар тұрақтышешімдердің авторласы болғанын қалаймыз», – деп түйіндеді спикер.

ҚазҚУ жоспарында – экостартаптардың «жасылакселераторын» іске қосу, шағын цехты кеңейту, қайталамашикізаттан көше инфрақұрылымын дайындау, сондай-ақөңірдегі оқушылармен ағарту жұмыстары бар. 2025 жылыуниверситет экотехнологиялар бойынша жаңа магистрлікбағдарламалар ашты, ТДМ және циркулярлық экономика саласындағы пәндерді кеңейтуде, ғылыми зерттеулер мен цифрландыруға беталысты қолдайды.

«Экология – бұл масштаб туралы емес, бұл жүйеліліктуралы. Шағын нәрседен бастаудан қорықпаңыздар. Бұлшағын жеңіс болсын, есесіне ол болашақтың негізінеайналады», – деп қорытындылады Жартай Жанибек.

Экологиялық трансформация – бұл тек таңдау мәселесіғана емес, сонымен қатар көшбасшылық мәселесі. Қазтұтынуодағы Қарағанды университеті қалай ЖОО-ныңтұрақты инновациялар алаңына айнала алатынын, студенттердің мінез-құлқын өзгертіп, қала мен бизнес үшінсеріктес бола алатынын көрсетуде.